Mijn strijd

De Nederlandse vertaling van Mein Kampf - het omstreden boek van Adolf Hitler dat vorige maand verscheen - is een bestseller. Van de terughoudende presentatie die boekhandels vooraf beloofden, is al lang geen sprake meer. ‘Mijn strijd’ ligt gewoon op een prominente plek tussen de kookboeken, romans en andere nieuwe uitgaven. 

Inmiddels zijn er al meer dan 14.000 exemplaren verkocht en is een vierde druk in de maak. Alhoewel uitgever Prometheus in nauwe samenspraak met de Joodse gemeenschap een kritische editie uitbracht, is de populariteit verrassend. Wie durft er in hemelsnaam met dit boek in de hand bij de kassa te staan, erover mee op straat of het op de keukentafel neer te leggen?

Vreemd genoeg blijven berichten over incidenten uit. Terwijl het toch voor een nabestaande van slachtoffers van het naziregime, onder wie zes miljoen vermoorde Joden, tamelijk verbijsterend en zelfs kwetsend en beangstigend moet zijn dat dit met bloed besmeurde haatmanifest net zo behandeld wordt als bijvoorbeeld het brievenboek van Barack Obama. 'Is het een cadeautje?'

Bouwsteen

Ik zal de laatste zijn om de kopers en lezers van ‘Mijn strijd’ van ontluikende nazi-sympathieën te beschuldigen. Ik ben vooral verbaasd dat de kennelijke nieuwsgierigheid die tot deze aankoop verleidt het wint van onbestaanbaarheid om je in te laten met de inktzwarte gedachtewereld van iemand die de legitimiteit van zijn rassenhaat uitgebreid toelicht en de meest duistere vorm van antisemitisme aangrijpt als rechtvaardige aanleiding om een nieuwe wereldoorlog te beginnen, met als ultieme doel om Joden, communisten en andere landverraders uit te roeien.

Iedere bladzijde in Mein Kampf is een bouwsteen voor de latere concentratiekampen, ieder woord is bedoeld om bij de lezer een blinde vernietigingsdrang aan te wakkeren. 

Rimpeling

Dat er geen enkele publieke rimpeling ontstaat door de brede beschikbaarheid van Mijn strijd in boekhandels en kiosken zegt misschien wél iets over de erosie van ons historische besef. Hoe gevaarlijk dat is, kwam ook terug in de weergaloze Abel Herzberg-lezing van minister Sigrid Kaag. 'Door te zwijgen over onze geschiedenis, over de dingen die te groot, te pijnlijk zijn, doorbreken we de verantwoordelijkheid die ons verbindt met onze voorouders en ons nageslacht. We doorbreken de lijn van onze ontwikkeling. De lijn van onze opgang als mens, hoe grillig die lijn soms ook is, en hoe diep de dalen soms ook zijn.'

Stilte

'Wie verwijst naar de Tweede Wereldoorlog en de aanloop daarnaartoe wordt vaak verweten te demoniseren', aldus Kaag. Zij hekelde de stilte van het zwijgen door iedere vorm van uitsluiting, demonisering, haatpraat en onrecht niet langer als zodanig te benoemen, ook als eerste fase voor de gruwelijkheden waartoe soortgelijke publieke processen in de geschiedenis van Europa hebben aangezet.

Door het verleden als voedingsbron voor ons actuele morele geweten te verdringen, verliezen we de radar om de tekens op te vangen dat het de verkeerde kant op gaat. Het leidt bovendien tot erosie van de waarde van alles wat wij na de puinhopen van de Tweede Wereld hebben opgebouwd om dit nooit meer te laten gebeuren: een democratische rechtstaat, grondwettelijke vrijheden, mensenrechtenverdragen, de Europese Unie.

Wake up call

Natuurlijk zullen er mensen zijn die zeggen dat we ons daarom júist in Mijn strijd moeten verdiepen, ook als ‘wake up call’ voor verontrustende ontwikkelingen in onze tijd. Toch zijn het de nonchalance waarmee dit boek stapel dik door heel Nederland wordt verspreid en het verdwijnen van het waardevolle taboe om Mijn strijd in je boekenkast te zetten, die mij verontrusten.

Ruggengraat

Wie de lessen uit het verleden vergeet, verliest of relativeert, wordt een mens zonder ruggengraat. Juist als mensen zoals wij die dagelijks met taal bezig zijn - taal die anderen overtuigt, inspireert, verleidt, verbindt – moeten wij ons bewust zijn dat woorden soms hun onschuld verliezen. In de taal en de toon die wij gebruiken, maken we keuzes. We kunnen kiezen voor woorden van wellevendheid, compassie, redelijkheid, zachtmoedigheid, deemoed, verbondenheid en eloquentie. Of we volgen het spoor van de haatzaaiers, de ophitsers, de angstvoeders, de relzoekers, de nepnieuwsverspreiders, de complotdenkers en de misleiders.

Nekharen

Voor wie zich thuis voelt bij die laatste categorie, is er geen betere bijbel denkbaar dan Mijn strijd van Adolf Hitler. Nu vrij verkrijgbaar in iedere Nederlandse boekhandel. Daar zouden onze nekharen recht van overeind moeten gaan staan.