Goed dat Mark Rutte zijn communicatiefouten rond de zaak Keizer toe wilde geven dit weekend. Maar een keer een excuus maken is lang niet voldoende om het imago van de VVD als 'partij met een integriteitsissue' op te poetsen.
Wat moet de VVD doen? Vier deskundigen geven advies.
'De partij is te veel koopman, te weinig dominee'
Paul Stamssnijder, Reputatiegroep
1. Lach het probleem niet weg
Rutte is langzamerhand groter dan zijn eigen partij. Het gevaar is dat hij voorbijgaat aan de rommel in zijn achtertuin. Het losjes omgaan met ethiek binnen de VVD heeft alles te maken met een te liberale moraal: de partij is te veel koopman, te weinig dominee. Het is een club van vrije ondernemers die soms de grens opzoeken en niet houden van tegenspraak. Zakelijk vernuft gaat boven voorbeeldgedrag. En dat terwijl tegenwoordig alles moet deugen, in deze tijd van transparantie. De VVD is de laatste jaren keer op keer het mikpunt van spot geworden, omdat problemen onder het tapijt worden geschoven, omdat slordig wordt omgegaan met strategische informatie of omdat de partij in de communicatie achter de feiten aanloopt. In het weglachen van deze problemen, het bagatelliseren, schuilt het grootste gevaar. Wees niet te optimistisch, maar realistisch.
2. Kijk niet naar de bestuurders, maar naar de besturing
Het gaat goed met de VVD in de verkiezingen, maar de partij heeft zichzelf de laatste jaren van binnen uitgehold. Het ledenaantal daalt nog steeds gestaag, de positie in de regio's is zwak en daarbij komt de opeenstapeling van schandalen de laatste jaren, met name op het vlak van integriteit. Door kwesties rondom tal van individuen is het blazoen van de VVD bezoedeld. Welke lessen zijn te trekken uit de issues van de laatste jaren? Juist de VVD was de partij van de Grote Dikke Ikken. De kwestie-Keizer is dan ook geen incident, maar het past in een patroon: het kader neemt het niet zo nauw met de moraal. De reputatie van de partij is, dat VVD-ers net iets beter voor zichzelf zorgen dan voor hun kiezers. Het lijkt soms alsof ze integriteit verwarren met 'juridisch wegkomen met'. Nu gaat het teveel over de poppetjes en niet over het spel.
3. Kijk kritisch naar het moreel kompas van de VVD
Als nu niet structureel wordt opgetreden, zullen de volgende controverses niet lang op zich laten wachten. Geef de Commissie Integriteit, nu ad-interim voorgezeten door Willibrord van Beek, een stevige opdracht: onderzoek niet alleen de kwestie-Keizer, maar kijk vooral verder. Organiseer de tegenspraak en herformuleer de gedragscode van de partij als toetssteen voor alle huidige en toekomstige bestuurders. En ja, het is tijd voor een moreel réveil. Alleen dan kan de VVD zich oprichten om de belangen van hardwerkende Nederlanders te behartigen - en niet die van de Grote Dikke Ik. 'Wat het licht is in de natuur, is de openbaarheid in het politieke leven' - de negentiende-eeuwse les van liberaal Thorbecke staat nog steeds overeind. Alleen door zichzelf de maat te nemen, maakt de VVD zich klaar voor de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart 2018.
'Voor sjoemelaars is geen plek meer in de VVD'
Ewald van Rooij, Lindblom
Integriteit en VVD lijken niet echt bij elkaar te horen. En wie Rutte hoort over al zijn partijgenoten die in de fout gingen, kan toch niet anders dan denken: en dat vinden ze bij de VVD ook helemaal niet zo erg. Alsof het er gewoon bij hoort. Flauwe vergelijking, maar Rutte klinkt als de preses van een studentencorps die hoopt dat leden die tijdens de groentijd over de schreef zijn gegaan er geen last van krijgen in hun verdere carrière. Het zijn toch zulke goede kerels.
Als het Rutte en de VVD toch ernst is om het vertrouwen van niet-VVD’ers in de geheide regeringspartij te herstellen dan zouden ze de volgende vijf stappen moeten zetten:
1. Stop met verwijzen naar de beroerde communicatie.
Die plaat is echt grijs gedraaid. Iedereen weet bovendien dat er iets anders aan de hand was.
2. Ga echt aan de slag met de cultuur in de partij: voor sjoemelaars is geen plek in de VVD.
Maak er een programma van. Zorg dat transparantie en integriteit echt gaan leven in de partij. Neem een voorbeeld aan de banken die na de crisis ook door een identiteitscrisis moesten om te begrijpen dat er een andere moraal wordt geëist.
3. Veeg de trap van boven schoon
Laat ook echt zien dat er geen plek is voor zelfverrijking of vriendjespolitiek.
4. Integriteit is Chefsache: neem een voorbeeld aan Macron
Macron heeft er bij de samenstelling van zijn kabinet een groot punt van gemaakt dat hij niet alleen een diverse regeringsploeg wilde, maar ook ‘schone’ kandidaten, zonder een belast verleden.
5. Maak van integriteit van bestuurders een kabinetsprioriteit
Neem een integriteitsverklaring op in het Regeerakkoord en zorg dat het nieuwe Kabinet actief en zonder aanzien des persoons ingrijpt bij integriteitsschendingen in het Kabinet of elders in het openbaar bestuur.
'Wachten helpt niet, niks waait over, alles komt uit'
Maryse Ducheine, directeur Communicatie Den Haag
Het is anno 2017 met vele zelfbenoemde politieke 'analisten' op Twitter, digitale knokploegen, clickbaitjournalistiek en andere randverschijnselen in de mediacratie geen sinecure om in het oog van de mediastorm te zitten, en daar ook weer uit te komen zonder al te veel kleurscheuren. Dat kan in twee Q and A's wat mij betreft.
1. Hoe blijf je er uit? Die vraag is simpel te beantwoorden. Behalve 1 miljoen euro uitgeven aan communicatie en campagnegeld is investeren in crisismanagement en een compliance-programma voor de top zelf een goed idee. Het gaat om gedrag, internalisering zeker als je zelf stelt dat je als grootste partij van het land de norm wilt stellen: 'practise what you preach'.
2. Hoe kom je er uit? Ook een makkelijk antwoord hier: neem de journalistieke feiten serieus, zeg dat, weerleg dat overtuigende of kondig meteen aan dat je het zelf of door een ander laat uit- of onderzoeken. En doe dat ook. Wachten helpt niet, niks waait over, alles komt uit: 'face the facts'
Dat er grote fouten zijn gemaakt in de communicatie, dat was een goede en slimme quote van de partijleider. De vraag is wel: wie maakte die fouten en waarom? De communicatieprofessional de laan uitsturen kan altijd, en soms helpt dat ook. Feit is dat de naweeën van een 'crisis' vele malen langer duren dan de crisis zelf, ook bij een mediacrisis. Alle tijd en reden dus voor ethische introspectie, evaluatie en het opstellen van een modern issuemanagement met een duidelijke koers. Mijn ervaring is dat elke organisatie daar beter en sterker van wordt. Hun leiders doorgaans ook.
Rutte, handel naar normen en waarden!
Frank Peters, Virtus Communications
Rutte vertoont keer op keer het zelfde gedrag als een partijgenoot in opspraak raakt. En hij verwijst daarbij dan steeds naar de normen en waarden van de partij en het niet willen laten vallen van personen voordat de schuld bewezen is. En juist tussen deze twee principes zit de spanning van zijn optreden. Want hij acteert juist niet als de waarden en normen van de partij onder druk komen door zijn eigen partijgenoten. En telkens weer wordt de maatschappelijke druk zo groot dat een vertrek van de bestuurders niet kan uitblijven. Reputatiemanagement is niets anders dan het tenminste voldoen aan de verwachtingen van de omgeving. En juist daar gaat het steeds mis voor Rutte. De VVD en haar leider zullen moeten laten zien dan zij staan voor de principes en daar ook naar handelen.
Natuurlijk mag je iemand pas veroordelen als de schuld bewezen is. Maar zolang daar nog geen duidelijkheid over bestaat, is het handig om wel te kiezen voor een neutrale opstelling in plaats van het vasthouden aan publieke steun die geforceerd overkomt. Beter zelf een persoon in bescherming nemen en een pas op de plaats laten maken. Dat is beter dan kiezen voor ondoordachte publieke steun.
Deze steun is uiteindelijk niet vol te houden en gaat ten koste van de positie van Rutte, de VVD en vervelend genoeg juist de partijgenoten die in opspraak zijn geraakt
