Léon de Caluwé hield vorige week zijn afscheidsrede als hoogleraar advieskunde op de Vrije Universiteit in Amsterdam: ‘Spannend veranderen – over spanningen bij veranderen en adviseren’.
Vijf veranderkleuren
De kleurentheorie die De Caluwé in 1997 ontwikkelde heeft mij enorm geholpen in het duiden van veranderingen. De indeling in vijf verschillende kleuren die de denkwijzen over veranderingen binnen organisaties representeren levert een mooie kapstok om het er gezamenlijk over te hebben. Zien we bijvoorbeeld de verandering als een rationaal proces, dat met behulp van een goede projectleider planmatig kan plaatsvinden, of is het in onze ogen een veel minder planbaar machtsspel met pas kans van slagen als er een ‘dominante coalitie’ is gevormd die zich voor de verandering uitspreekt? Blauwdenkers en Geeldenkers – twee werelden apart. Voorkeuren voor veranderaanpakken zijn gebaseerd op de persoonlijke opvattingen en overtuigingen over hoe de wereld in elkaar zit, en deze mindsets/belief systems zitten tamelijk vast verankerd in onze hoofden.
Fundamentele verschuiving
Leuk in het de afscheidsrede van De Caluwé was hoe hij beschreef dat in het begin van zijn adviesperiode adviseurs vooral bezig waren met ‘alignment’ van deze mindsets, de neuzen dezelfde kant uit zien te krijgen, het komen tot duidelijke keuzes. Inmiddels is die manier van denken op de achtergrond geraakt: het accent is veel meer komen te liggen op het onderkennen van verschillen, die benoemen en op basis daarvan verder te komen: een paradoxbenadering. En dat geldt dus ook voor veranderingen: éénkleurigheid bij veranderingen noemt De Caluwé onproductief en kan er volgens hem zelfs voor zorgen dat een verandering helemaal stokt. En zo zie je hoe een theorie in ruim twee decennia zichzelf ontwikkelt en opnieuw uitvindt.
Spreekwoorden
De Caluwé illustreert de paradoxen van verandervisies aan de hand van spreekwoorden: voor elke veranderkleur heeft hij een verzameling van spreekwoorden verzameld, die aansluiten op de desbetreffende verandervisie. En ook hier kom je spreekwoorden bij de ene kleur tegen die spreekwoorden van een andere kleur tegenspreken: ‘Schoenmaker, blijf bij je leest’ versus ‘Van alle markten thuis zijn’ en ‘Het is niet alle dagen kermis’ versus ‘Van alle dagen een feest maken’.
Consistent inconsistent
Communicatie kan bijdragen aan het zichtbaar maken van paradoxen en het bespreekbaar maken ervan. Bijvoorbeeld door te reframen en op zoek te gaan naar nieuwe betekenissen. Dat kan dan bij managers leiden tot het accepteren van de bestaande tegenstellingen, of een stapje verder te gaan en zich te richten op een nieuwe creatieve synergie waarin de tegenstellingen juist aandacht krijgen en onderwerp zijn van discussie. Dat kan resulteren in bewustwording en nieuwe ideeën binnen de organisatie over de tegengestelde elementen van de verandering.
Het meest effectief voor de verandering is het volgens De Caluwé wanneer managers zich richten op differentiatie en integratie van die tegenstellingen. Daarbij wordt door de tijd dan eens dit, dan eens dat benadrukt: in de woorden van De Caluwé: ‘het in de tijd consistent inconsistent zijn’.
Twintig reflecties door vakgenoten
Nieuwsgierig geworden? Het verhaal met de nieuwe inzichten van De Caluwé zijn samen met twintig reflecties daarop door vakgenoten gebundeld in het boek ‘Spannend veranderen’ (uitgeverij Vakmedianet).
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!