[door Floor Bakhuys Roozeboom]
Apen zijn net mensen, mensen zijn net apen, het is maar hoe je het bekijkt. Eén ding is in elk geval zeker: wetenschappelijk ‘aapjeskijken’ levert heel wat interessante inzichten op over de oorsprong van menselijk gedrag. Wat kunnen we in ons werk leren van onze apenbroeders en -zusters? hoogleraar Animal Ecology, Liesbeth Sterck, gespecialiseerd in het sociale gedrag van primaten, deelt tips, trucs en inzichten, rechtstreeks van de apenrots.
Les 1. Borstkloppen mag, maar maak het wel waar
‘Bij veel apensoorten is sprake van een duidelijke pikorde en bij mensen is dat eigenlijk niet anders. Je peilt altijd even: wie is sterker dan wie? Bij apen gebeurt dat op basis van een inschatting – bijvoorbeeld: wie is groter? – of door te vechten. Maar als je eenmaal hebt bepaald wie boven wie staat, hoef je niet steeds opnieuw het gevecht aan te gaan. Vaak is een blik of een signaal van dominantie dan al genoeg. Sommige apen blijven op die manier lang op hun verworven status teren, terwijl ze qua kracht links en rechts worden ingehaald door bijvoorbeeld jongere, sterkere apen. Dan proberen ze de baas te blijven door zich sterker voor te doen dan ze nog zijn. Dat kan een tijdje werken, maar het is ook een risico. Als een jongere, sterkere aap door de façade heen prikt en het gevecht aangaat, delft zo’n aap genadeloos het onderspit.’
U hoort het, waarde communicatiecollega’s: niets mis met een beetje bluffen, maar u moet het wel kunnen waarmaken.’
Les 2. Het draait niet om wie je bent, maar om wie je kent
‘Makakenvrouwtjes vormen vaak bondgenootschappen met familieleden die niet alleen elkaar, maar bijvoorbeeld ook elkaars kinderen steunen. Zo kan het voorkomen dat een klein, jong aapje meer macht heeft in een groep dan een oudere, sterkere aap, gewoonweg omdat hij zich gesteund weet door de andere vrouwtjes in zo’n alliantie. En zo’n bondgenootschap biedt niet alleen bescherming, maar bijvoorbeeld ook betere toegang tot voedsel. Je kunt proberen je doel te bereiken door het gevecht aan te gaan – te concurreren dus – maar slimme allianties smeden is vaak minstens zo effectief.’
Les 3. Fanatieke vlooiers hebben de halve wereld
Maar zo’n vruchtbare alliantie vraagt wel een beetje investering. ‘Apen die veel vlooien halen daar meer voordeel uit dan alleen een schone vacht. Vlooien is namelijk ook een manier om banden aan te halen en vertrouwen te op te bouwen. Net zoals roddelen, netwerken of praatjes maken bij de koffieautomaat eigenlijk. Dat vlooien een sociale functie heeft, wisten we al, maar hóe cruciaal vlooien werkelijk is voor de sociale structuur van een groep, komt de laatste jaren pas echt aan het licht. Over het leven op de apenrots wordt vaak gepraat alsof het één groot gevecht van ‘wie is de sterkste?’ is, maar vriendschappen blijken veel belangrijker dan we dachten. Zo zijn er aanwijzingen dat apen die veel vlooien, meer nakomelingen krijgen en meer toegang krijgen tot voordelen als bescherming, voedsel en machtsallianties.’
Zo ziet u maar weer, wat een beetje sociale smering op z’n tijd al niet kan doen. Hmm… misschien toch maar eens die fruitmand sturen naar een zieke relatie en dat extra rondje koffie halen na de lunch.
College Tour, deel 1, de 3 lessen van antropoloog Jitske Kramer, vind je hier.
Foto: Ivar Pel
