Beste reclameregisseur Matthijs van Heijningen jr.: ‘Mensen waarderen intelligentie in film’

And the winner is… Matthijs van Heiningen jr. eindigde op de eerste plaats in Adformatie ’s Top 10 Reclameregisseurs.

En niet bepaald onterecht. Want los van zijn legendarische eerdere werk in Nederland (zoals voor Delta Lloyd en Peugeot), parels voor onder andere Canal+ en Booking.com, maakte Van Heijningen jr. dit jaar de beste Super Bowl-spot en won hij onlangs nog een gouden Leeuw voor Samsung Galaxy – Struisvogel.

Johan Cruijff groeide letterlijk op in De Meer, jij bent zo’n beetje opgegroeid op de set. Was je daar ook het liefst, of wilde je liever voetballen?
‘Toen ik heel klein was produceerde mijn vader de Fabeltjeskrant en dat vond ik geweldig. Ik stond in een klein studiootje en zag al die stijve poppen bewegen in sleuven (konden alleen maar van links naar rechts en terug) en ik begreep opeens dat het allemaal fake was - en dat het met een beetje make-believe opeens een echte wereld werd. Dat was echt een eye-openener. Later als tiener werkte ik op de set van mijn vader om vakantiegeld te verdienen en heb ik bijna alle assistentie-baantjes gedaan. Dat was een echt een circus crew-gevoel; maanden on the road met dezelfde mensen, allemaal werken aan een ding: het maken van een film. Dat was al heel vroeg heel verslavend.’

Wat kenschetst jou als regisseur, wat vind jij je meest kenmerkende werk?
Ik ben altijd geïnteresseerd in het personage in film, dus ook in een heel klein filmpje. Wat maakt hij mee, wat zijn z’n obstakels, dromen, zijn tekortkomingen et cetera? De enige referentie die ik heb is mijn eigen gevoel: wat vind ik interessant en geestig? Als ik een script krijg probeer ik me het verhaal eigen te maken, zodat het een soort van persoonlijk wordt. Dat kan doordat ik het karakter verander of uitdiep, of de scènes aanpas. Ik begin altijd met het personage en kijk dan of ik het verhaal nog beter of grappiger kan vertellen.

The Bear van Canal+ is denk ik mijn meest kenmerkende werk omdat alles erin zit. Goed idee, karakter, goed verhaal, humor, absurditeit, een twist en special-effects. Ik heb hard moeten vechten om dat karakter aan de klant te verkopen. Zij wilde een lieve beer en ik voelde dat het een prima donna moest zijn met een attitude, maar ook met liefde voor film. Hij moest gepassioneerd zijn, in zowel goede als slechte zin. Dan wordt het niet alleen grappiger, maar ook realistischer en dat is uiteindelijk beter voor het product. Ik probeer het karakter altijd zo te kneden dat het goed voor het verhaal is en de boodschap zo duidelijk mogelijk naar voren komt.’

‘Ik vind de Amerikaanse markt nog steeds moeilijk’

Wat heb je vooral geleerd in Amerika? Wat is het grootste verschil tussen werken in de VS en good ol’ Nederland?
‘Ik vind de Amerikaanse markt nog steeds moeilijk. Een commercial in Europa (en Nederland) maken is echt makkelijker, omdat de bureaus je veel meer je eigen gang laten gaan. Hier krijg je tijd voor je eigen edit en kun je laten zien wat je echt wilde maken. In de US zitten het bureau en de klant veel meer in je nek te hijgen en nemen ze het al heel snel over. Maar de kwaliteit zit vaak in de details en als je maar drie dagen krijgt om je edit te maken is het vaak een race tegen de klok om te laten zien wat je visie eigenlijk was. Het is gelukkig niet altijd zo, maar vaak wel. Ik werk altijd met een vaste editor en wanneer ik uit de edit ben gebonjourd, probeer ik van een afstand nog steeds de edit te sturen.’

Wat is het geheim, zijn de ingrediënten van een extreem goede reclamefilm?
‘Er zijn hele veel soorten films, van uiterst conceptueel tot zeer verhalend. Allemaal moeten ze natuurlijk iets over het product vertellen, maar de echte winnaars hebben iets speciaal, zijn origineel, verrassend en meestal heel slim bedacht. Dus de vraag is of je met een fascinerende omweg mensen kunt entertainen en toch iets over het product kwijt kan. Mensen waarderen intelligentie in film. Ik denk dat het geheim van een echte goede film is dat je hem eindeloos opnieuw kunt zien. En als dat zo is, zitten er meestal scènes in die nooit vervelen. Het is dus mijn taak om scènes, of momenten, te bedenken die blijven boeien. Als ik een treatment schrijf vraag ik me dat ook altijd af: wat is echt geestig?’

Je hebt een scherp oog, wat zie jij als je om je heen kijkt?
‘Ik zie voornamelijk grappige situaties. Ik vind het dagelijkse leven vaak heel geestig. Hoe reageren mensen op bepaalde situaties? Hoe reageren ze op elkaar als er iets raars gebeurt? Mensen zijn heel bang om hun gezicht te verliezen en het is heel geestig als ze dat proberen te verbergen. Persoonlijk ben ik heel onhandig, dus ik kan me heel goed inleven als iemand zichzelf in een benarde situatie manoeuvreert. Ik vind de menselijke zwakte, in al zijn vormen, fascinerend en inspirerend. En die zwakte is heel handig voor het vertellen van verhalen. Perfecte mensen zijn heel saai.’

Wat vind jij van het feit dat 2 videoclips een Grand Prix wonnen in Cannes? Als je mocht kiezen, voor wie zou jij een clip willen maken?
‘De kern van creatief werk is het idee. Wat is het idee, wat wil ik vertellen? De rest, het verhaal, de karakters, de vorm komen voort uit het idee. Als er een duidelijk idee is wat briljant uitgewerkt is, heb ik er geen moeite mee. Persoonlijk heb ik niet zoveel met videoclips omdat de muziek te belangrijk is. Ik wil een verhaal vertellen waarin alle elementen in evenwicht zijn.’

Wat vind jij van long format branded films? Werkt dat, zijn ze geloofwaardig?
‘Kijk film is film. Het is niet gebonden aan een lengte. Het is waarschijnlijk moeilijker om de aandacht vast te houden. Het is zeker interessant omdat uit te zoeken. Ik heb zelf maar één keer een 4 minuten durende film gemaakt en ik kwam tot de ontdekking dat de basisprincipes van de verhaal-boog echt belangrijk waren: een begin, een midden en een eind. Veel commercials zijn een schets, een grap, een gevoel. Bij langere film moet je karakers nog meer opbouwen, obstakels voor hun voeten werpen (wat willen ze en hoe bereiken ze dat?) en laten zien of ze het aan het eind redden.’

Wie vind jij goede regisseurs in Nederland? En wat vind jij over het algemeen van het niveau?
‘Ik zit uiteraard vaak bij Bonkers en praat met jonge(re) regisseurs. Superleuk en echt getalenteerde gasten (zoals Bram Schouw, red.). Ik denk dat ik het veel makkelijker had dan zij. Toen ik begon waren er zoveel verhalende commercials en was het heel makkelijk om mijn eigen stijl te ontwikkelen. Kijk naar Delta Lloyd en Gouden Gids, dat zijn complete verhalen. Regisseurs zijn verhalenvertellers in beeld en ik hoop dat er meer verhalende commercials zullen worden bedacht. Met verhalend bedoel ik geen voice-over, een originele wereld met fictieve karakters, in een eigen filmische stijl, met als basis een origineel idee.’

‘Persoonlijk geloof ik niet dat mensen, die een commercial zien, geïnteresseerd zijn in een goed idee’

Aangezien je hier weer een huis hebt: wordt het niet tijd dat jij een masterclass geeft aan de industrie? Wat zouden de voornaamste lessen zijn?
‘Ik denk de vragen: hoe om te gaan met het idee en hoe je dat moet uitkristalliseren naar vorm (de uiteindelijke film). Het idee is de kern, de boodschap verpakt in een verhaal. Al die elementen moet je onderzoeken. Als het idee klopt is de vraag of het verhaal interessant genoeg is om mensen te boeien. Persoonlijk geloof ik niet dat mensen, die een commercial zien, geïnteresseerd zijn in een goed idee. Ze zijn geïnteresseerd in karakters die iets meemaken in een verhaal. Dus onze taak als regisseur is om, als we het idee goed vinden, het verhaal zo te maken dat het fascineert en meeslepend is voor de kijker. Met een beetje geluk realiseren ze zich, na het geweldige spektakel, dat ze een positieve boodschap hebben meegekregen over een product. Dus in een nutshell: idee, verhaal, karakters, vorm en boodschap… zoiets.’

Van welk werk sla jij steil achterover?
‘Er zijn is zoveel goed werk. Een van mijn favoriete commercials is Southern Comfort – Beach. Heel knap gedaan en zo simpel. Dit is conceptueel heel sterk, maar ook heel erg op het karakter.’

En wat is je drive op het moment, wat wordt je volgende move?
‘Meer commercials maken, maar ik ben ook met een buitenlandse film bezig. Ah joh, alles met film blijft fascinerend.’