Mariël Croon (Erasmus MC): 'Desinformatie wordt geraffineerd en manipulatief ingezet'

Ze waren vooral in de eerste periode van de pandemie niet van tv weg te slaan, zagen we ze niet bij de Op1 dan  wel bij Jinek of bij Beau. Ontstond er geen “Gommers- of Kuipers-moeheid”? En is dat iets waar Mariël Croon met haar team zich mee bemoeit?

'We denken mee met ze. Marion Koopmans heeft ook een taak bij de WHO en doet vanuit die funtie veel ook veel zelf. Diederik Gommers doet het ook vanuit de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, daar zitten we niet altijd tussen. Met Ernst Kuipers zijn we veel aan het sparren en nadenken over wat je vertelt, hoe en op welk podium. We zijn niet zo van het opstellen van de statements. We temporiseren wel, want het beleid is om niet vaker dan een keer per week aan de tafel te gaan zitten.' 

Verbonden door een Virus is een podcastserie van Adformatie en mede mogelijk gemaakt door het Mediafonds van de Europese Unie. de productie is in handen van Microphone Media.
 

#1 Mariël Croon (Erasmus MC): 'Desinformatie wordt geraffineerd en manipulatief ingezet'

#2 Dialoog-professor Noelle Aarts: ‘Maatregelen communiceren ook’

#3 Robert Wester: ‘Nederland loopt voorop in publieke communicatie'

#4 Mariëlle Leusink, ING: ‘Corona heeft het belang van communicatie onderstreept’

#5 Anita Kiers en Serge Beckers: 'Je moet oog hebben voor de drijfveren van mensen

Niet bij Jort Kelder aan tafel, wel bij Sven Kockelman 

Overexposure is niet de enige redenen om niet in een talkshow te verschijnen. Het hangt ook af van de intenties van de journalist en de andere gasten aan tafel.

Croon: ‘We hebben goede relaties met veel media en de redacties. Wat we soms doen is dat we bij bepaalde gasten zeggen: doe maar even niet. Dat kun je niet helemaal aftimmeren, de journalistieke onafhankelijkheid is ook een groot goed. Daar gaan we dan het gesprek over aan. Maar soms zeg je bij bepaalde gasten: toch maar even niet tegenover die.’

Ook de presentator wordt in de keuze meegenomen en soms gemeden, stelt Croon. ‘Bepaalde takshowhosts die er zelf een sterke agenda op nahouden.’

Wie zijn dat dan?

‘Jort Kelder bijvoorbeeld. Kijk, kritische journalistiek is helemaal niet erg. We gaan wel graag naar Sven Kockelman die heel kritisch is en erg kan zuigen en doorvragen. Maar dat is wel eerlijke journalistiek, dat is nooit erg. Daar kun je je verhaal over het voetlicht brengen. Ook Tijs van den Brink kan heel kritisch interviewen, en daar is helemaal niks op tegen. Maar als journalisten er een eigen agenda op nahouden en meer manipuleren dan kritisch bevragen, dan is dat een ander verhaal.’

En dat is bij Jort Kelder het geval?

‘Nou daar hebben we hem toch weleens op kunnen betrappen ja.’

(tekst loopt door onder Soundcloud-frame)

Internationale netwerken, advies uit Londen 

De wetenschappelijke informatie zo goed en zuiver mogelijk naar een breder publiek overbrengen is een belangrijke taak voor een universitair ziekenhuis als het Erasmus MC, zegt  Croon. Internationale samenwerking is daarbij van grote waarde, onder andere het werk dat Marion Koopmans doet als hoogleraar virologie . Het creëren van wereldwijde netwerken om infectieziekten systematisch en grootschalig te bestrijden vormt een rode draad in haar werk.

Het Erasmus MC zelf heeft veel baat bij zijn samenwerking in de European University Hospital Alliance, kortgezegd de EUHA. Negen academische ziekenhuizen, uit onder meer Parijs, Berlijn, Milaan, en ook Londen delen daarin kennis met elkaar. Dat gebeurt op verschillende niveaus, ook tussen de directeuren communicatie. Al vroeg na de start van de vaccinaties kregen Croon en haar team waardevol advies van King’s Health Partners in Londen, die voorop liep met het geven van publieksinformatie.

Croon: ‘In Londen zie net zoals in onze grote steden je dat bepaalde groepen slechter toegang hebben tot informatie. Zij lieten zich niet vaccineren en wisten niet wat de maatregelen waren. De medici van het King's gingen de wijken in al voordat wij dat deden - naar de moskee, op de markt. Ze haalden daar goede resultaten mee.’

De aanpak werd in Rotterdam overgenomen en specialisten van het Erasmus MC gingen, samen met de GGD en huisartsen de wijken in, een aanpak die ook in andere steden is overgenomen.

Een ongelijk debat voor hoge kijkcijfers

Volgens Croon was het weliswaar een arbeidsintensieve manier van communicatie, maar een die wel werkt en daarmee van groot belang is. Niet alleen kon er contact worden gelegd met mensen die geen toegang hebben tot informatie of er niet door bereikt werden, maar het hielp ook de twijfelaars die direct van een arts hoorden wat het belang is van een vaccinatie.

Croon begrijpt dat mensen argwanend zijn tegen vaccinaties, bijvoorbeeld zwangere vrouwen of mensen met een auto-immuunziekte. Maar nu er steeds meer kennis uit onderzoek beschikbaar is over het coronavirus zijn de argumenten overtuigend dat ook zij baat hebben bij een vaccinatie.

Een deel van de critici tegen vaccinaties zijn zo geharnast in hun overtuiging dat zij nooit vatbaar zijn voor de informatie. Volgens Croon was dit eind vorig jaar, nog voor de Omikron-variant zijn intrede deed, slechts een klein deel van de mensen, maar die kreeg wel onevenredig veel aandacht in de media. Het ergerde haar dat deze mensen ook nog eens een-op-een tegenover wetenschappers werden gezet in praatprogramma’s. Ze noemt het een ongelijk debat.

Croon: ‘Ik heb er moeite mee dat antivaxxers zo vaak het podium krijgen. Er is ook een misvatting die ik vaker tegenkom; in de journalistiek wil je hoor en wederhoor plegen, dat is een van de basisregels. Maar de wetenschapsjournalistiek is anders. Daar kijk je naar wetenschappelijk bewijs en als dat is aangetoond, dan mag je op goede gronden aannemen dat het zo is. Dat is wat anders dan dat je polemiek zoekt tussen voor- en tegenstanders. Dat wordt nog wel eens door elkaar gehaald. Ik denk dat programma’s graag hoge kijkcijfers willen en dat een debat daaraan bijdraagt, maar ik heb er moeite mee.’

Nog erger zijn de hatelijkheden en welbewust ingezette desinformatie, vindt Croon. ‘Dat gebeurt met een vrij geraffineerde strategie. Feitelijk informatie wordt vermengd met desinformatie. Mensen herkennen een deel, en geloven het andere deel dan ook. Dat is manipulatieve strategie, en het is ons nog niet helemaal gelukt om die te keren.’

Verpleegkundigen over hun grenzen

Toch ziet ze dat de overgrote meerderheid niet vatbaar is voor desinformatie. We zijn een nuchter volk, en ondanks het feit dat ‘de antivaxxers vocaal zijn en je ze veel hoort, de meeste mensen zich hebben laten vaccineren.’  

Krijgt die kleine minderheid niet onevenredig veel aandacht?

‘Ik denk dat dat zo is.’

Een van de grote uitdagingen voor communicatie van het Erasmus MC zijn nu vooral de eigen mensen, die al lange tijd over hun grenzen moesten gaan. Volgens Croon blijkt dat er in de Europese ziekenhuizen soortgelijke problemen zijn, vooral op de ic-afdelingen. Het verzuim en verloop onder ic-verpleegkundigen is erg hoog, of het nu in Duitsland is waar er meer ic-capaciteit is, in Nederland zelf of in Frankrijk.

Het medisch-centrum voert een programma waarin het van elke ic-medewerker een profiel maakt. Daarin wordt er gekeken of ze gevoelig zijn voor een burn-out, hoe vitaal de persoon is en hoe het mentaal met ze gaat. ‘Wij ondersteunen dit met interne communicatie, die zo enorm belangrijk is op dit moment.’

Verbonden door een Virus is een podcastserie van Adformatie en mede mogelijk gemaakt door het Mediafonds van de Europese Unie. de productie is in handen van Microphone Media. De podcast is te bluisteren via Spotify of soundcloud.