Het witte licht, het legergroene T-shirt met korte mouwen, de Oekraïense vlag; de enscenering van de speech van Volodmir Zelenski voor de Tweede Kamer straalde vertrouwen uit.
‘Je zag: hier zit iemand die menselijk is, warm, die van alle opsmuk is ontdaan. Hij is als het ware zo de bunker uit komen lopen’, zegt Annemarie Wisse, expert in presentatievaardigheden en strategische communicatie.
Wisse is, evenals de Oekraïense president, acteur van huis uit en werkt nu als managing-partner en presentatiedeskundige en - trainer bij bureau Nobbe Mieras. Ze bekeek de speech van Zelenski op verzoek van Adformatie.
Word wakker!
Wisse is onder de indruk van de wijze waarop de president zijn hartenkreet bracht en leiderschap toonde. 'Een belangrijke component waarop je mensen leest en scant is de vraag: sta je aan mijn kant? Dit kwam door zijn toespraak heen terug. Hij liet constant zien: we staan hier samen in, jullie kunnen mij vertrouwen.’
Dat deed Zelenski door te verwijzen naar 2014, het jaar waarin de Russen de Krim innamen én de MH17 uit de lucht schoten, een gedeelde ervaring.
Wisse: ‘En hij begon natuurlijk met het bombardement op Rotterdam, met de Tweede Wereldoorlog. Iets wat zich nooit zou mogen herhalen, maar wat nu toch dreigt te gebeuren en al bezig is in Oekraïne. “De schaduw van Rotterdam hangt boven vele Europese steden”, zei Zelenski. De focus in zijn toespraak was niet zozeer gericht op ‘help me’, maar meer op de urgentie: dit is nu aan het gebeuren, word wakker!’
Routine sluipt erin
Zelenski slaagde er goed in de toehoorders hierin mee te nemen, stelt Wisse. Ze vond het sterk hoe hij, na de vergelijkingen uit het verleden, inging op de routine nu: "We zitten 36 dagen in de oorlog, mensen raken er al aan gewend".
Wisse: ‘Ik dacht bij mezelf: ja, dat klopt, dat heb ik ook wel een beetje. Maar daarna sprong hij direct naar het individuele: naar de mensen die zonder water en voedsel zitten, die in de schuilkelders leven, die zonder pardon worden afgevoerd zonder dat iemand nog wat van ze hoort. Hij nam ons zo mee in de hoofden van degenen die de werkelijke pijn hebben. Dit kan niet nog eens 36 dagen duren, zei hij.’
Via dit contrast maakte Zelenski duidelijk en voelbaar dat we onze urgentie en verontwaardiging niet kwijt mogen raken, stelt Wisse. ‘We moeten juist meer doen tegen een vijand die geweld niet gebruikt om militaire doelen te halen, maar vanuit tirannie.’
(tekst loopt onder video door)
Terug naar gezamenlijkheid
Daarna stapte de Oekraïense president weer terug naar de gemeenschappelijke waarden van Oekraïne en Nederland en Europa.
Hij ging daarvoor naar de geschiedenis van Nederland zelf, 450 jaar geleden toen de watergeuzen op 1 april 1572 Den Briel veroverden op de Spanjaarden. Deze ‘geboorte van Nederland' was de start van een grote opstand, een strijd om vrijheid, soevereiniteit, onafhankelijkheid, precies waar Oekraïne nu ook voor strijdt.
Wisse: ‘Wat hij eigenlijk doet is een toekomstvisie schetsen en de keuze waar we voor staan. Hij laat enerzijds een horrorbeeld zien in het geval we niets doen, want na Oekraïne zal Rusland niet stoppen. Via MH17 laat hij het onrecht zien dat Nederland zelf van de Russen kent - hij weet waar de pijn van zijn publiek zit - en laat zien dat we daar weer mee te maken kunnen krijgen als we het zijn gang laten gaan.'
Daar plaatst hij volgens Wisse een andere optie tegenover, een toekomstbeeld van een Huis van Europa waarin we samen wonen en dat gestoeld is op de waarden die we delen. Het is afhankelijk van hoe we nu handelen. Hij toont daar simpelweg sterk leiderschap, het vermogen om een visie te verbeelden.’
Niks geacteerd
Herkende Wisse in de toespraak nog technieken uit het instrumentarium van de acteur die Zelenski ooit was?
Nee, zegt ze, dit steeg daar ver bovenuit. ‘Als acteur leer je een rol te vertolken, onder druk een verhaal te vertellen en in te leven in het publiek. Dat kan hem misschien helpen, maar het belangrijkste is toch wel dat hij hier geen rol speelde. Dit was wat een leider die weet wat hij op zo’n moment moet zeggen. Het overgrote deel van de acteurs zou dit nooit kunnen.’
