De perfecte toespraak, van Willem de Onhandige

Nog niet zo heel lang geleden, toen ik nog een Belangrijke Functie had, moest ik regelmatig voor de leeuwen. Zalen vol communicatieprofessionals heb ik vermoeid, busladingen congresgangers tot geeuwens toe ‘gechallenged’. Het publiek was welwillend. Echt! Maar ik was te scherp, niet scherp genoeg. Ik sprak te snel, te langzaam. Ik interacteerde niet, of te veel. Ik had ze hoe dan ook niet in mijn zak, noch aan mijn lippen. Ze vraten niet uit mijn hand, gingen niet door de knieën. Ik had, kortom, geen talent voor de klik.
Maar ja. Het moest.

Als ongewild publiek figuur herken ik presentatieongemak op grote afstand. Van der Sar! Moeiteloos de beslissende penalty in een zinderende finale stoppen. Maar als hij een stadion toespreekt, valt elke bal hem uit de handen. Zo ook Willem. Aan alles zie je, hij wil niet, maar hij moet. En hij doet zo zijn best. Die avond voor zijn verjaardag, bij het oefenen, had ze hem nog eens bemoedigend toegesproken. ‘Heel, héél goed’, had ze gezegd met die licht Latijnse tongval. Ook de kinderen hadden driftig geknikt. ‘Vooral het einde ging best oké’, zei de jongste onbedoeld vernietigend.

Maar hij wist beter. Drie minuten zou het duren. Drie martelend lange minuten. Dan was het voorbij. Voorbij, voorbij, voorgoed voorbij.
In ieder geval tot de Kerst.

Vreemd eigenlijk. Al zo’n 25 jaar ervaring. Wereldleiders toegesproken. Delegaties geleid. En nog vlot het niet. Luisteren naar een toespraak van Willem-Alexander voelt een beetje als in de auto stappen na een dagje strand. Overal zand.
Het zijn de woorden waar hij nét niet over struikelt. Het is het ritme. Of beter, het gebrek daaraan. Vraag Willem ten dans en de vloer wordt stroef.
Het is de vrouw. Die alles heeft wat hij mist.
Het is het papiertje. Of de vele papiertjes. Voor elke zin een nieuw papiertje. Alsof de afdelingschef een jubilaris uitzwaait. ‘Henk, jongen, zonder jou…oh wacht even, haha, verkeerde papiertje.’
Het is de opbouw van de speech. Die vondst dat dit een unieke Koningsdag was, omdat-ie nooit meer terug zou komen. Elke gelouterde speechschrijver had die prop naar de prullenmand geschoten. Te voor de hand liggend.

De koning niet.

Waarom niet? Waarom geen autocue binnengerold? Waarom drie minuten lang vrijwillig met het volledige gezin in een camera staren. Als ware het een gijzeling? Helikopters boven Huis ten Bosch. Langzaam aan touwen afdalende mariniers. De camera als mitrailleur.
Vaak wordt beweerd dat zijn rol hem remt. Ik geloof dat niet.

Vroeger, op de middelbare school, zaten jongens die wel meededen, maar niet konden. Ze droegen net de verkeerde polo boven een spijkerbroek die rond de kont bolde als de zeilen van een skûtsje. Ze lachten wat onhandig mee als het over meisjes ging. Ze heten Gerlach of Floris. Je kwam er nooit thuis. Hun ouders waren al wat ouder.  Je verloor ze uit oog, na het eindexamen. En jaren later, op de eerste reünie  - hé Gerbrand…? – toonden ze trots de foto’s van hun gezin en een twee onder een kap in Purmerend. Ze verdienden best goed, in de accountancy. Ze hadden zich bewezen. En ze  droegen nog steeds de verkeerde polo.
Dat is Willem. Onze koning. Een vriendelijke man. Niet dom. Goede vader. Gegroeid in zijn rol. Maar geen vanzelfsprekende elegantie.

Misschien zo dacht ik, is het wel geprobeerd en hebben ze het opgegeven. Misschien was er een slimme strateeg die besloot om uit ’s Konings zwakte een kracht te boetseren. Zoals de Rabobank ooit zijn Jochem had, zo past Willem bij de boerenmonarchie die Nederland heet.
Als kinderen vals blokfluiten op Koningsdag, moet de koning niet gaan lopen tedexen. Anders wordt de kloof te groot. Stroef wordt een troef. Opdat we om hem heen gaan staan. Met zijn allen. Want we doen het samen. Hup Willem, nog maar drie papiertjes te gaan! Er is plaats voor iedereen in Nederland. Ook voor Zijne Koninklijke Stijfheid. Leve Willem de Onhandige. Onze Willem de Onhandige.

Zo beschouwd, was het eigenlijk een perfecte toespraak.