Zinderende radioveiling op komst; kabinet gokt op 120 miljoen opbrengst

De vooralsnog mislukte overgang van FM naar DAB+ speelt de overheid in de kaart; nog 50 procent van de luisteraars stemt af op FM. Minister Micky Adriaansens van EZ heeft totaal 73,7 miljoen euro aan minimumbedragen op de negen kavels gezet. Dat is ruim 4 euro per Nederlander ‘luistergeld’, die burgers niet betalen, maar exploitanten moeten terugverdienen met reclame.

De veiling en extra inkomsten dankt de schatkist aan een rechtszaak van Kink FM. De rechtbank Rotterdam oordeelde dat Adriaansens onterecht bestaande vergunningen tot augustus 2025 had verlengd en wilde uitfaseren. De bestuursrechter bekrachtigde dit in een aangespannen beroep door Sky, BNR, 100%NL, Slam, 538 en Radio 10 en hun vereniging VCR. Ze hoopten op een stille voortzetting. DPG Media koos met Qmusic opvallend de kant van Kink FM: wel veilen. 
 

Bij de vorige FM-veiling in 2003 bedroegen de oorspronkelijke eindbiedingen (waarin later verandering kwam door rechtszaken, overdrachten en faillissementen):

De krankzinnig hoge bedragen leidden tot bijna 300 miljoen euro extra voor de schatkist, iets dat er nu niet in zit. Sterker nog, tegen de aanvangsprijzen koesteren de exploitanten al bezwaren. Buiten de aandacht van de media is recent een kort geding gevoerd tegen de minister van EZK en haar reserve- oftewel startprijzen van de veiling.

Het onderzoek van SEO dat ten grondslag ligt aan de prijzen is niet verkeerd. Daar komen startprijzen uit van (afgerond) 16, 15 (2x), 11, 8, 5 en 3 miljoen euro; plus twee keer 0 euro. De pakketten ‘om niet’ zijn bestemd voor specifieke vergunningen voor nieuws en Nederlandstalige muziek, staat in de veilingkaders.

De voorzieningenrechter stelt de radio-exploitanten in het ongelijk. Welke partijen dat zijn is ongewis, gezien anonimisering. Enig zoekwerk toont dat het gaat om de bv’s van de Talpa-zenders Sky, 538 en Radio 10. Qmusic en Kink FM verweerden zich vooral tegen de argumenten van SEO Economisch Onderzoek waarmee de minister de startprijzen bepaalt. 

De radiobedrijven: ‘SEO is bij het bepalen van de waarde van een vergunning uitgegaan van veel te hoge advertentie-inkomsten en heeft voor de reserveprijzen een veel te hoog percentage van 60 procent van de geschatte waarde gehanteerd. De waarde van het te veilen FM-spectrum is zeer onzeker gezien de concurrentie van DAB+, online en andere doorgiftetechniek, alsook vanwege het afnemend belang van FM-radio.’

De radio-exploitanten lieten alternatief onderzoek doen door prof. dr. Maarten Janssen van Competition Economists Group (CEG), een internationaal vermaarde expert in frequentieveilingen. Volgens Janssen deugen de prognoses van SEO van het demografische bereik van de FM-frequenties en dus van de reclameopbrengsten niet, zijn renteberekeningen onjuist en voorspellingen gedaan op grond van het verleden waardoor ‘partijen die dezelfde vergunning zouden willen verwerven in feite betalen voor het succes van hun eigen investeringen tot nu toe in de zenders’. Met een aanvullend rapport van Broadcast Partners vallen Talpa, Mediahuis, DPG e.a. de technische uitgangspunten van de veiling aan.

Het kort geding bracht een interessante discussie op tafel, die gaat over de ‘collusie’ of samenspannen van partijen om de prijzen laag te houden. Bij elke frequentieveiling gaan geruchten over verboden afspraken vooraf en tijdens de veiling.

Die discussie is serieus nu Mediahuis Veronica heeft overgenomen van Talpa, zo stelde de voorzieningenrechter: de minister weet dat ‘een bepaalde, voor de hand liggende uitkomst niet uitgesloten is’. Dat is mede een reden voor forse startprijzen voor de FM-licenties. Daar moeten partijen in elk geval mee beginnen.

Daar de startprijzen bepaald zijn op 60 procent van de geschatte opbrengst, rekent het kabinet op een veilingopbrengst van ruim 120 miljoen euro. Volgens SEO moeten de licentiehouders dat binnen twaalf jaar kunnen terugverdienen.

Radiospots leverden in 2022 een record van 200 miljoen euro op. Daarvan ging 40 miljoen naar de Ster. Van de 160 miljoen voor commerciële zenders bereikt de helft het publiek nog via FM. Een steeds groter deel van de audiokoek gaat naar podcasts.

Juist de opkomst van de podcast verandert het speelveld. Is het interessant voor exploitanten om voor de podcast ook een radiozender te exploiteren? Of is de podcastmarkt juist een reden om minder in te zetten op FM-radio? 

Cyriel Ruers van Maverick Advocaten en expert in veilingen: ‘Het is erg ongewis. Gegadigden mogen op alle kavels inschrijven en dinsdagmorgen een eerste bod uitbrengen. Dan is het spel op de wagen, met uitstappen, switchen. Strategisch bieden is een enorme kunst, een pokerspel. Gezien de aflopende zaak van FM is de vraag of de verwachtingen van het kabinet niet te hoog gespannen zijn.’

De biedrondes in de radioveiling zullen naar verwachting 15 minuten duren of, als dat eerder is, tot het moment dat alle deelnemers hun bod hebben uitgebracht. Iedere deelnemer heeft daarnaast de mogelijkheid om maximaal tweemaal gebruik te maken van 30 minuten verlenging. Tussen de afloop van een biedronde en de start van de volgende biedronde zal naar verwachting slechts enkele minuten zitten.

Talpa en Mediahuis willen elk maximaal drie frequenties scoren, ook DPG wil er drie omdat alleen een licentie voor Qmusic weinig is. Als de drie grote partijen de negen frequenties verdelen, dan is BNR de potentiële verliezer. De zender kreeg in 2003 een nieuwszenderlicentie, nu zit DPG wellicht op het vinkentouw met AD Radio. Voor Kink FM, dat zich zo inzette voor een veiling, lijkt financieel geen plek in het grote spel.

Michiel Buitelaar, voorheen directielid van Sanoma en telecombedrijven, herinnert zich hoogoplopende spanningen tijdens de frequentieveilingen: ‘Wekenlang speculeerden we over alle mogelijke opties. Dat bleek niet nodig, het kwam aan op het moment. Het was wel leuk en spannend, met ook rare taferelen in het Kurhaus…’