Mark Rutte kreeg op Twitter dit weekend de lachers op zijn hand. De premier ging in op de invloed van media en hield er een opmerkelijke mening op na; het is wel over met sociale media: ‘Ik hoor er niet meer zoveel over, dat hele Twitter, dat is toch allemaal een beetje aan het verouderen’.
Rutte deed zijn uitspraak afgelopen vrijdag nadat hij de persconferentie van de minister-president hield, een wekelijks persmoment dat die dag zijn vijftigjarige jubileum vierde. De eerste werd op 16 januari 1970 gehouden door Piet de Jong, die de wekelijkse bijeenkomst invoerde vanwege de roep om meer openheid en het beroerde imago van zijn kabinet.
In de slipstream van het jubileum beantwoordde Rutte de vraag van Nieuwsuur. De hype rond sociale media is over, stelde Rutte, massamedia zijn en blijven veel belangrijker.
Daar werd lacherig op gereageerd, uiteraard op sociale media zelf, en meermalen werd de vergelijking getrokken met de digibeet Wim Kok, die in 1998 in een tv-show een muis als een afstandsbediening probeerde te gebruiken.
Volgens experts is er weinig reden om met de handen op de dijen te slaan, zij het om uiteenlopende redenen.
Via de band
Dieter Verhue, research director van Kantar Public, dat bereik en effect van media onderzoekt, denkt dat de uitspraak van Rutte helemaal niet zo bezijden de waarheid is. ‘Uit onze onderzoeken naar hoe mensen zich informeren over politiek blijkt dat hij wel een punt heeft hoor’, zegt Verhue. ‘Het bereik van sociale media, waaronder Twitter, is nog altijd lang niet zo groot als dat van traditionele media en programma’s als het NOS Journaal en RTL Nieuws.’
Natuurlijk is het zo dat jongeren hun nieuws steeds meer ‘social’ binnenkrijgen, stelt Verhue, maar dan nog is dat ‘via de band’. Ze raadplegen vooral de accounts van massamedia als kranten en nieuwsprogramma’s. Pas als die nieuws oppikken, komt het bij gebruikers van sociale media terecht. ‘Social media hebben invloed, maar niet zonder de hulp van traditionele media.’
Buiten het zicht
Ook Jan Driessen, onder andere voormalig campagneleider van Rutte bij de VVD, en Marjolein Kampschreur, campagnestrateeg en eigenaar van Meute.nl (daarvoor onder meer werkzaam voor KNVB en D66), vinden Ruttes opmerking niet om te lachen.
Kampschreur: ‘Rutte schampert in het filmpje over het gebruik van Twitter door Trump, maar als ik hem was, zou ik eerder bezorgd zijn.’
De invloed van sociale media zijn volgens haar niet te onderschatten. De technische vooruitgang, het microtargetting, de strategieën van halve waarheden en hele leugens en de opkomst van nieuwe sociale media hebben enorme invloed.
Kampschreur: ‘Als je ziet wat er met Whatsapp gebeurt, dat zorgt dat content razendsnel wordt doorgestuurd, voltrekt zich dat buiten het zicht, maar het speelt een bijzonder belangrijke rol. Wat Facebook was voor de Arabische lente is Whatsapp voor belangrijke geopolitieke ontwikkelingen als de Brexit.’
Van TikTok tot Viva-Forum
Bovendien zijn er steeds meer soorten sociale media, iets wat Rutte volgens Kampschreur ook over het hoofd ziet: ‘Hij heeft het over Twitter, maar het gaat veel breder natuurlijk - en neemt toe. Zie de opkomst van sociale media als TikTok, maar ook online platformen als het Viva-forum. Sociale media worden alleen maar gevarieerder en belangrijker.’
In diverse reacties op de uitspraak van Mark Rutte wordt geopperd dat de minister-president gewoon niet zoveel heeft met sociale media. Daar zou zijn analyse vandaan komen.
Jan Driessen kan daar gedeeltelijk in meegaan. ‘Hij loopt niet zo voorop. Lange tijd gaf hij graag op over zijn oude Nokia-telefoontje. Als hij met wereldleiders was met een lege batterij in hun smartphone, mocht hij ze met plezier op zijn eigen, fossiele mobieltje wijzen die dagenlang te gebruiken was zonder opladen.’
Ook vermoedt Driessen dat Rutte vooral ‘social’ ervaring heeft met berichten en interacties op Twitter en Facebook. ‘Daar zal hij wat teleurgesteld in zijn; die aantallen zijn lang niet zo groot als bij massamedia natuurlijk.’
Maar net zoals Kampschreur vindt ook Driessen dat de minister-president de invloed van sociale media niet mag onderschatten en zich zorgen zou moeten maken. ‘De impact neemt alleen maar toe. We staan nog maar aan het begin.'
Niet naïef zijn
De voormalig VVD-campagneleider stelt dat merken dat inmiddels goed doorhebben, maar de politiek nog aan het ontdekken is dat je miljoenen mensen zonder tussenkomst van bijvoorbeeld de journalistiek kunt bereiken.
‘Dat levert vreselijke uitwassen op, vanwege het verspreiden van valse informatie, vaak inspelend op angst, die met microtargetting bij de ontvankelijke mensen terechtkomt. Met microscopische zorgvuldigheid vergiftigen Trump, maar ook het FvD hier, de geesten van miljoenen mensen. Forum voor Democratie steekt daar tonnen in, daar moeten we niet naïef in zijn.’
De traditionele partijen, waaronder de VVD zelf, onderschatten dit volgens Driessen. Hij heeft zijn mening en gedachten gedeeld met degenen die nu de plannen maken voor de komende verkiezingen in 2021.
Driessen pleit voor hard ingrijpen. Hij vindt dat glashelder moet zijn wie de afzenders van verkiezingsposts zijn. Anonieme accounts moeten worden verboden en er moet volledige transparantie zijn over campagnegelden.
‘Alleen dan is de ontregelende impact van dit soort dictatoriale campagnes via sociale media te beteugelen. Ik maak me anders echt grote zorgen, en dat zou Mark Rutte ook moeten doen.’
