Gasten talkshow Op1 overwegend wit en man

'Ik kijk eigenlijk weinig tv. Maar op een avond dat ik dat wel deed, zag ik een promo van Op1 met alleen maar witte mannen. Toen ben ik op de website gaan kijken en zag ik op website een aankondiging met 9 mannen en 0 vrouwen. Ik besloot de uitzendingen toen te gaan volgen. Langzamerhand kwam ik er achter dat het meer regel dan uitzondering was. Het is natuurlijk geen wetenschappelijk onderzoek, maar dat er iets scheef ligt in de verhouding man/vrouw, lijkt me duidelijk. Ook kwamen er nauwelijks mensen van kleur of de LGBTQ-gemeenschap aan het woord. Die zijn ook hoogleraar, die zijn ook ondernemer', stelt Wijlhuizen, die de resultaten van zijn onderzoek deelde op Facebook. Een op de 5 gasten was vrouw, in zes van de 20 uitzendingen waren alleen mannen als gast, in nul van de 20 uitzendingen waren alleen vrouwen als gast. In zestien van de 20 uitzendingen waren er meer mannen dan vrouwen te gast, in 1 uitzending waren er meer vrouwen dan mannen te gast en in drie uitzendingen waren er evenveel mannen als vrouwen te gast.

De Utrechter wil dat dat verandert. In het dagelijks leven is Wijlhuizen veel bezig met diversiteit en gender. Deels als organisator van het What You See Festival, een jaarlijks internationaal kunstenfestival in Utrecht over gender, diversiteit en identiteit. De theatermaker is ervan overtuigd dat talkshows van groot belang zijn als het gaat om het uitdragen van een inclusieve maatschappij. 'Als je als tienermeisje naar dat programma kijkt en je ziet alleen maar witte mannen, dan herken je jezelf daar natuurlijk niet in. Het heeft alles te maken met representatie. Als we de jonge generatie willen laten zien dat iedereen gelijk is, dan moet je dat dus ook op televisie laten zien. Zwarte mensen worden uitgenodigd als het gaat over racisme en discriminatie. Maar laat ook eens een zwarte vrouw aan het woord over voetbal of nodig een keer een zwarte arts uit als de uitzending over corona gaat.'

Lees ook: Racistische reclames anno 2020: waarom blijft het maar misgaan?

Volgens Wijlhuizen is het niet genoeg om af en toe een vrouw aan het woord te laten, of af en toe een zwarte gast aan tafel te zetten. 'Het moet echt integraal onderdeel zijn van hoe die redactie denkt en werkt. We zijn met 17 miljoen mensen en iets meer dan de helft is vrouw, ik kan me niet voorstellen dat je geen goede vrouwen kunt vinden.'

De theatermaker wil graag in contact komen met de redactie van Op1. 'Ik heb nog niet van ze gehoord, maar wil graag met ze meedenken. Ik heb niet de intentie om ze op de vingers te tikken, maar wil graag met ze meedenken. Ik ben heel benieuwd wat er nu op zo’n redactievergadering gebeurt. In medialand weet iedereen dat we een diversiteitsprobleem hebben, maar er wordt niets aan gedaan. En dat vind ik een interessant gegeven: waarom is dat dan? Pas als je dat weet, weet je hoe je het moet aanpakken.'

Wijlhuizen heeft een concreet en simpel plan klaarliggen voor redacties. 'Leg een lijst aan met onderwerpen die wel eens voorbij komen en vraag je dan af welke gasten je kunt uitnodigen die niet in je systeem zitten. Ik googlede op vrouwelijke topondernemers en vond er letterlijk 100. Hetzelfde geldt voor zwarte experts. Het kost alleen net even wat meer moeite om dat te bereiken. Je netwerk moet gewoon worden uitgebreid.'

In 2017 stelde de ombudsman van de NPO, Margo Smit, al dat er in talkshows 'nog steeds' te veel witte mannen werden uitgenodigd. Smit trok die conclusie na het terugkijken van NPO-talkshows in het seizoen 2017-2018. Hierbij kun je denken aan De Wereld Draait Door, Pauw, Jinek/Laat op 1 en M.

Programma’s lieten destijds in een reactie hebben weten dat zij wel degelijk actief zoeken naar diversiteit aan tafel. Bij Jinek wordt er bijvoorbeeld in geval van gelijkwaardige geschiktheid gekozen voor een vrouw. Vrouwen blijken echter vaak onzeker over hun optreden, en zeggen daarom vaker af. Hetzelfde is aan de hand bij mensen die uit een minderheidsgroep komen. Zij zeggen vaak af, omdat zij het gevoel hebben alleen te worden uitgenodigd als er iets in negatieve zin met ‘hun’ groep aan de hand is. 

Lees ook: Natacha Harlequin wil eigen talkshow

Het gevolg van te veel witte mannen aan tafel is volgens de ombudsman dat de talkshows bijdragen aan de sociale ongelijkheid. Smit zei destijds dat de 'kijkcijfers best eens hoger zouden kunnen uitvallen als de gasten diverser zouden zijn.'

Wijlhuizen: 'In drie jaar is er dus niets veranderd. Wij hebben dit al veel vaker geconstateerd. Hoe kan het dat we dit in 2020 nog steeds op de agenda moeten zetten? Onze samenleving is super divers, maar zolang wij geen voorbeelden zien van vrouwen, mensen van kleur of mensen uit de LGBTQ+ gemeenschap die mee mogen praten over corona, voetbal, politiek, zorg, economie, onderwijs, kunst en cultuur en nog veel meer, zal er niets wezenlijks veranderen. En als je ze niet kunt vinden, dan heb je niet goed genoeg gezocht.'

Hij noemt het gesprek daarover soms ongemakkelijk. 'Maar het is belangrijk dat je dat doet en jezelf de vraag stelt: Wat voor festival willen we zijn? Wat voor programma willen we zijn? Dat is een fundamentele vraag. Als wij echt willen dat deze maatschappij gelijk is, dan moeten we dat laten zien en zeker op de publieke omroep. In de Tweede Kamer zitten geen zwarte ministers, er is nog nooit een vrouwelijke premier geweest. Als het op televisie niet verandert, gaat dat al helemaal nooit veranderen. Het is een heel mooi medium om aan een groot publiek te laten zien: iedereen kan alles zijn.'