DPG, RTL, NPO, Talpa en Mediahuis willen dat klanten hun eigen online data gaan beheren met een zogeheten digitale kluis. Daarmee willen ze hun concurrentiepositie verbeteren tegenover Amerikaanse datagrootmachten als Meta, Amazon en Google én consumenten de macht teruggeven over hun persoonsgegevens .
Deze vijf grootste nationale media-exploitanten hebben voor hun plannen de stichting Stichting Nederlandse Datakluis opgericht. De leiding komt in handen van Martijn van Dam, die opstapt als bestuurder bij de NPO, en bij Arno Otto van Talpa Network, die zijn functie daar als chief transformation officer overigens blijft bekleden.
De krachtenbundeling betreft twee commerciële omroepen en twee commerciële uitgevers, plus de NPO als publieke stichting. Dit is besproken met het ministerie van OC&W. Een ingewijde zegt tegen Adformatie dat het ministerie 'al langere tijd in gesprek is met de drie omroeporganisaties om na te gaan of er nationale versterking mogelijk is om een bres op te werpen tegen de grote Amerikaanse partijen, zoals Netflix en Amazon qua content en Google en Meta in reclame.’
Ministerie en de Ster
Met OCW is overlegd over het data-initiatief, bevestigt Martijn van Dam. ‘We gaan nog uitvoeriger in gesprek. Maar één van onze onderzoeksvragen is of die combinatie van publiek en commercieel in de praktijk haalbaar zal zijn. We moeten nog heel veel bedenken, we hebben enkel de hoofdlijnen waarover de vijf partijen het eens zijn. Dit is pre-competitief met ontwikkeling van het model. We bundelen geen data.’
Die hoofdlijnen verschillen volgens Van Dam nauwelijks voor de commerciële partijen en NPO. Hun kijkers en lezers krijgen een persoonlijke omgeving in de cloud, met hun gegevens: ‘Ze beheren zelf de sleutel en bepalen met wie ze, voor welk doel, welke persoonsgegevens tijdelijk of permanent willen delen.’
Is de Ster betrokken vanuit de NPO? Van Dam: ‘Dat is een ingewikkelde vraag. Dat zou wel moeten gezien de aansluitende belangen, maar de Ster mag momenteel geen online commerciële reclame verkopen. We moeten nagaan hoe we dit in het vat kunnen gieten.’
Geld van Groeifonds
Voor NPO staat dit onderwerp al enige tijd op de radar. Dat geldt zeker voor Arno Otto, die al tijdens zijn periode als chief digital officer van RTL, tussen 2009 en 2016, geporteerd was van het idee van persoonlijk databeheer. Hij werd met RTL lid van de Qiy Foundation, een Brabantse stichting die in Europa ver was met ideeën voor persoonlijk datamanagement.
Bij zijn entree bij Talpa sloot Otto zich weer aan bij Qiy. Ook grote partijen als Ziggo, Vodafone (toen nog apart), Aegon en Kamer van Koophandel plus drie ministeries zijn lid. Deelnemers zijn echter niet uitvoering van dit persoonlijk databeheer gekomen, vanwege de complexiteit.
Van Dam gaat na waar aansluiting en krachtenbundeling mogelijk zijn: ‘De bedoeling is dat we alle Nederlanders een persoonlijke data-omgeving gaan aanbieden, maar dit moeten we nog helemaal gaan onderzoeken, keuzes maken en ontwikkelen. We moeten ook financiering zoeken, eerst met een aanvraag bij het Nationaal Groeifonds, omdat ons initiatief heel goed bij de doelstellingen daarvan past. We kijken ook naar alternatieve mogelijkheden.’
Alle vijf te partijen zien een generieke nationale infrastructuur voor zich, die niet alleen voor de betrokken media relevant kan worden, maar voor veel meer sectoren die persoonsgegevens verwerken. Nu grote media zich direct erachter scharen, krijgt het initiatief onmiddellijk een grote schaal, waardoor het ook voor andere partijen interessant kan worden.’
Grote partijen dingen mee
De beheerscommisie van het Groeifonds, met daarin onder anderen Constantijn van Oranje, moet de aanvraag beoordelen. De onzekerheid over de uitvoering is best groot.
Wereldwijd zijn honderden van dit soort initiatieven gelanceerd en vrijwel geen enkel is nog gelukt. Idealisten binnen Google hebben al in 2012 intern het idee voor persoonlijk datamanagement uitgewerkt, maar dat is nooit mee op de markt gekomen, want het zou de reclame-exploitatie in de weg zitten. Apple, Google, Meta en Microsoft storten zich juist nu op aanbod van ‘wallets’ om een elektronische identiteit (eID) op te bergen. Dat kan worden uitgebreid tot persoonlijke opslag en het delen van data.
In België is begin 2022 een datakluis-initiatief aangekondigd vanuit de Vlaamse overheid. Die stelt 7 miljoen euro beschikbaar om nationale partijen te laten samenwerken om de technologie te gaan gebruiken van Solid. Solid is eind 2018 gelanceerd door webuitvinder Tim Berners-Lee.
Startup Inrupt, opgericht voor de bouw van Solid, kreeg 10 miljoen dollar startkapitaal, maar daarna bleef het lang stil. Wel kwamen er eerste ontwerpen voor zogeheten ‘pods’. Dit zijn datakluizen waarmee gebruikers bepalen welke partijen elke data voor welke tijdsperiode voor welk doel mogen gebruiken.
De universiteiten van Gent, Brussel en Leuven en onderzoekscentrum Imec hebben begin 2022 SolidLab Vlaanderen opgericht. De bedoeling is te komen tot een nationaal ‘Datanutsbedrijf’ met toepassingen voor persoonlijk databeheer voor routeplanning, zoek-, kijk- en luistergedrag, zorgdata en uitwisseling met overheden.
Van Dam: ‘We kijken daar ook naar, zeker mocht dat een belangrijke standaard opleveren om te kunnen toepassen. In België zijn overheid en wetenschap leidend, hier is het een privaat-publiek initiatief, want het krijgt vaart als het ook voldoende toepassingen in de markt krijgt.’
Banken en KPN op het vinkentrouw
Van Dam volgt de filosofie van Tim Berners-Lee: ‘Het internet is niet meer zoals hij het ooit had bedacht, vooral door toedoen van de verdienmodellen van big tech die gestoeld zijn op het verwerken en vermarkten van persoonlijke data. Met alle nare gevolgen van dien, zoals filterbubbels, desinformatie en vooral de verdwijning van nationale advertentieomzetten over de oceaan. Dat alles is het gevolg van die weeffout meet exploitatie van persoonsgegevens.’
De grote Techbedrijvewn beweren dat hun klanten ‘in control’ zijn over hun gegevensverwerking, maar in de praktijk is het tegendeel het geval. In die zin is de uitwerking van privacywet AVG nog geen succes. Van Dam: ‘Maatschappelijk is het terugbrengen van de werkelijke controle bij burgers en consumenten zeker wenselijk, maar de vraag is nog of we dit in een goed en voor alle partijen prettig verdienmodel kunnen gieten.’
De Stichting Datakluis zal ook praten met Nederlandse banken die al datakluizen hebben ontwikkeld, als een soort van bankrekeningen voor data. ABN Amro financierde startup Ockto, Rabobank heeft startup Datakeeper en Volksbank werkt samen met startup Schluss in een datakluis. Consumenten kunnen bijvoorbeeld bij hypotheekaanvragen hun verzamelde data van de Belastingdienst, werkgever enzovoort, delen met hypotheekaanbieders.
KPN heeft PiM ID en het ministerie van BZK werkt al jaren intensief aan programma (eigen) Regie op Gegevens. Vanuit de wetenschap is Irma opgebouwd. Daarmee probeert de gemeente Amsterdam te gaan werken voor identificatie en uitwisseling van persoonsgegevens met burgers.
