Facebooks cryptomunt is een monetaire revolutie die iedereen raakt, ook marketeers

Blockchainconsultant Olivier Rikken steekt zijn Libra-enthousiasme niet onder stoelen of banken. ‘Binnen de blockchaincommunity is behoorlijk wat enthousiasme, want het zorgt ervoor dat veel partijen  de potentie van de blockchaintechnologie en cryptomunten en haar mogelijke impact duidelijk zien en zet het hoog op verschillende agenda’s.’ Rikken van Emerging Horizons is al jaren   werkzaam in de blockchainwereld en denkt namens Nederland onder andere bij de ISO mee over vraagstukken met betrekking tot de standaardiseringen van deze technologie.  

Boi Sletterink is it-security-expert met blockchain en cryptologie als specialisme. Hij ziet Facebook vooral als een businessmodel dat is gericht op de verkoop van de privacy van de gebruiker. Na de privacyschandalen van Cambridge Analytica en het gebruik van het platform door Russen om de Amerikaanse presidentsverkiezingen te beïnvloeden, ziet hij de komst van de Libra met argwaan tegemoet. ‘Facebook is niet een product dat jij gebruikt, jij bent het product,’ aldus Sletterink.

De Libra is een cryptomunt, een digitale munt of code, waarvan de transacties worden gefaciliteerd door de blockchain of gelijksoortige technologie. Het idee van deze betaaleenheid is dat gebruikers per WhatsApp, Messenger of ander sociaal platform of “wallet”, bedragen in de vorm van Libra’s aan elkaar kunt overmaken zonder dat hier nog een bank of andere tussenpartij voor nodig is.  

Er zijn vele soorten cryptomunten. De bekendste, de bitcoin (BTC), is tevens de eerste. De BTC werd in 2008 door de illustere Satoshi Nakamoto (waarschijnlijk een pseudoniem) samen met de onderliggende blockchaintechnologie geïntroduceerd. Transacties van de bitcoin worden vastgelegd in een block; een blokje data dat bestaat uit een of meerdere transacties. Elke nieuwe block wordt aan alle voorgangers geketend middels cryptografie. Zo ontstaat er een blockchain die steeds langer wordt naarmate er meer transacties plaatsvinden.

Omdat publieke blockchains door alle deelnemers zichtbaar en verifieerbaar zijn, representeren ze een betrouwbare transactieketen, is het idee. ‘Het is natuurlijk geen doen om alle blocks in te zien als je beseft dat er elke zeven seconden een block bijkomt, maar het kán wel,’ lacht Sletterink. Technisch gezien draait de Libra overigens niet op blockchaintechnologie maar op een afgeleide daarvan.

Naast de verifieerbaarheid, kent de blockchaintechnologie een ander groot voordeel. Een block wordt dusdanig stevig versleuteld dat deze niet – of op zijn minst bijzonder moeilijk - aan te passen is zodra de block is vastgelegd. Ook dit draagt bij aan de betrouwbaarheid van deze betalingsinfrastructuur. De blockchainomgeving (en governance) is daarbij in principe decentraal georganiseerd; als een netwerk van gebruikers, zonder dat een bank of financiële autoriteit er toezicht op houdt of deel van uitmaakt. Behalve waarde in de vorm van een digitale munt kunnen overigens ook transacties van andere digitale waren door blockchains worden geregeld en kan het gebruikt worden voor toepassingen die in basis niets met transactie van waarde te maken hebben, maar alles met onbetwistbare authenticiteit van data, zogenaamde “bewijslast” use cases.

Belangrijk onderscheid tussen de bitcoin en de Libra is dat de laatste geen publieke, maar een private of ‘permissioned’ blockchain is. Alleen de Libra Association (Facebook en haar achtentwintig partners) beheert het blockchainnetwerk en alleen deze heeft dus inzicht in alle blocks, oftewel transacties. Facebooks clientèle mag straks wel betalen met de Libra en een digitale portemonnee (wallet) hebben, maar krijgt waarschijnlijk geen toegang tot alle transacties. Al mag dat ook niet zomaar vanwege diverse privacywetten. 

Een ander verschil tussen de Libra en andere publieke cryptomunten (ook wel altcoins geheten) is dat hun waarde niet (deels) wordt bepaald door speculanten, snel-geld-gokkers en investeerders. Hoewel dit past bij een open netwerk, maakt het cryptomunten minder geschikt voor dagelijkse betalingen, omdat ze zo sterk in waarde kunnen schommelen. Een brood zou bijvoorbeeld binnen een uur tien procent goedkoper kunnen worden, als je een recente fluctuatie van de bitcoin als voorbeeld neemt.

Voordeel van de Libra is dat deze niet wordt bepaald door de markt, maar is gekoppeld aan de waarde van bestaande munten, zoals de dollar, de euro, de Japanse yen en het Britse pond en stabiele securities zoals overheidsobligaties. ‘Het grote voordeel van deze koppelingen is dat het de waarde van de Libra stabiel maakt,’ legt Rikken uit. ‘Deze aan de waarde van reguliere munten en andere securities en commodities (zoals bijvoorbeeld goud) gekoppelde crypto’s duiden we in het algemeen aan als stablecoins.’

Zowel Rikken als Sletterink zien in het Libra-model voordelen. Rikken is daarin het meest uitgesproken. Hij kijkt vooral naar het gebrek aan efficiëntie en de hoge kosten van het betalingsverkeer buiten Nederland. ‘Wij in Nederland beseffen niet hoe snel en goedkoop wij inmiddels kunnen betalen. Geld overmaken in het buitenland (buiten het zogenaamde SEPA gebied),  is vaak duur en duurt soms dagen. Dan heb ik het over de VS, buiten de eurozone of zelfs binnen ons koninkrijk op Curaçao. Met de Libra-infrastructuur kun je snel bedragen overmaken zonder dat een derde partij er een deel van afsnoept. Efficiënt, snel en goedkoop dus.’

Rikken wijst vooral op het soort businessmodel dat door partijen als Western Union (die veelal actief zijn in arme landen zonder een ontwikkelde monetaire infrastructuur) in extremis worden gehanteerd. Hoge percentages van de transactiewaarde worden rücksichtslos geïnd. De Libra maakt daar in basis korte metten mee.

Voor Facebooks intentie om mensen in vaak weinig welvarende landen zonder bankrekening te laten deelnemen aan een vorm van digitaal betalingsverkeer, heeft Sletterink dan ook sympathie. Al wijst hij, met een wantrouwend oog op Facebooks dubieuze reputatie als datahandelaar, op alternatieven die inmiddels ook voorhanden zijn: ‘In Kenya is bijvoorbeeld de M-Pesa ontwikkeld. Dat is in principe een code die op een de simkaart gedraaid wordt. Op die toepassing is een simpel en veilig betaalnetwerk gebouwd dat zelfs een oude Nokia in staat stelt om geld over te maken naar een andere telefoon.’

De ware reden voor de commotie rondom de Libra is niet zozeer de bedreiging van een alternatief businessmodel voor transacties, stelt Rikken. ‘Dat is een relatieve marginale bron van inkomsten voor de meeste banken. Eigenlijk introduceert Facebook een nieuwe wereldmunt.’ Anders dan andere cryptomunten heeft Facebook met zijn eigen platform plus WhatsApp en Instagram 2,7 miljard potentiële gebruikers. Rikken: ‘Waar andere beginnende cryptomunten bij nul moeten beginnen, heeft Facebook in een klap een stabiele wereldmunt die in principe buiten de directe controle valt van de (trans-)nationale overheden. Dat is de werkelijke bedreiging voor bijvoorbeeld hun monetaire beleid.’

Een kwetsbare wereldmunt, noemt Sletterink het op zijn beurt. Vooral waar het de wallets, de digitale portefeuilles, aangaat. ‘Ook bij bijvoorbeeld bitcoin of ethereum zijn de wallets en de exchanges (de plekken waar crypto’s en gewone munten geruild kunnen worden, red.) kwetsbaar voor hackers, omdat deze buiten blockchainomgeving op gewone servers draaien. Wallets kunnen daarnaast ook op de smartphone worden geïnstalleerd. Bij de Libra is het niet anders, daar wordt de wallet-service door de Calibra verzorgd, een aparte dienst. Daar heb je niets aan de veiligheid van de blockchain, sterker nog als je wallet geplunderd is, beschermt de traditionele blockchain eerder de dief, transacties kunnen niet worden teruggedraaid. Het is nog de vraag hoe Facebook Calibra exact gaat inrichten.’

De Libra stelt Facebook daarnaast in staat zijn advertentiemacht nog verder te vergroten. Als Facebook alle data uit zijn sociale mediaplatforms koppelt aan de data van alle aankopen die met de Libra worden gedaan, dan kan de inhoud en de effectiviteit van het advertentie-apparaat nog beter worden gemonitord. Laat er paar superslimme algoritmes op los en het platform kan straks de rendabiliteit van een bepaalde advertentie voorspellen en maximaliseren. Facebook zegt echter die datastromen niet te zullen gaan koppelen. 

 Rikken en Sletterink kijken beiden met argusogen toe. Rikken: ‘Dat is echt een discussie. Zij zeggen dat ze deze informatie niet gaan koppelen, maar moet je ze deze organisatie nog op hun blauwe ogen geloven?’ Dat is voor Sletterink geen vraag: 'Facebooks verleden spreekt boekdelen. Tenzij ze kunnen aantonen dat het technisch onmogelijk is dat die twee datastromen gekoppeld kunnen worden, kun je nooit de garantie hebben.' 

 Sletterink blijft sowieso scherp op Facebooks monopolie-potentie. Hij vreest op een gegeven moment niet meer onder de Libra uit te kunnen, als hij dat zou willen: ‘Het is net als met het pinnen, ik betaal liever cash, maar ik moet wel meegaan om normale betalingen te kunnen doen. Dat kan met Libra ook gebeuren.’ 

 Naast de genoemde privacy-gevaren is het volgens hem ook opletten of de Libra Association niet voor bank gaat spelen. ‘Facebook zou bijvoorbeeld leningen kunnen gaan verstrekken op basis van mensen hun tegoeden. Banken kunnen er voor elke gespaarde euro meerdere verstrekken. Als Facebook dat ook gaat doen, creëren zij kapitaal en dat lijkt me ongezond. Bovendien zal dat de afhankelijkheid van de Libra van veel mensen dusdanig vergroten, dat de munt “too big too fail” wordt.’ 

Volgens Rikken zal het voorlopig nog niet zo'n vaart lopen en ziet hij dat Facebook zeer open en bereidwillig de gesprekken met regulators en overheden aangaat. Facebook probeert nu ook in het ‘neutrale’ Zwitserland een vergunning voor de Libra te verkrijgen. Rikken: ‘Dat zal ten koste gaan van de snelheid maar uiteindelijk ten goede komen aan de kwaliteit van de Libra. Ik durf te stellen dat we in 2020 op wereldschaal nog geen Libra hebben. Ik denk eerder dat de Chinese cryptomunt op korte termijn dingen gaat doen.’  

Rikken refereert aan de aankondiging dat de Chinese bank eind dit jaar met een eigen digitale munt zal komen die (ongetwijfeld via onder meer Tencent, WeChat en Alibaba’s Alipay) door veel Chinezen gebruikt zal worden. De macht van de dollar, en dus de VS, zal hiermee alsmede door de komst van andere cryptomunten verder afnemen. De Schotse  historicus Niall Ferguson opperde in het Financieele Dagblad dat het beste systeem om met Alibaba en Tencent te concurreren de Libra zal zijn. Kunnen we een crypto-oorlog verwachten? Rikken bekijkt die hypothese nuchter: China wil controle en inzicht in de geldstromen binnen hun land. Bovendien bestaat er bij expansie buiten China het gevaar voor een kapitaalvlucht.’

Facebooks plan om in 2020 al de Libra uitgerold te hebben, lijkt gezien de grote weerstand onhaalbaar. Daarmee hoeft er voorlopig nog geen aanvraag voor een wallet bij Facebook te worden gedaan. Dat neemt niet weg dat geld-transactieverkeer in de toekomst best  via een blockchain zou kunnen plaatsvinden. Ook als de libra faalt.

Dat de blockchaintechnologie ook zonder gebruik van cryptomunten al bezig is Nederland en daarbuiten te veroveren is duidelijk. Rikken: ‘Kijk naar Nederlandse startups zoals wordproof.io en v-id, die respectievelijk sitecontent en digitale assets beveiligen, en mutaties verifieerbaar maken met blockchaintechnologieën. Ook voor marketeers zijn dit handige tools.’

Wat de Libra laat zien, is dat oude machtsstructuren op monetair gebied door nieuwe digitale technieken op de proef worden gesteld. Wet- en regelgeving kunnen dan tekortschieten en moeten dan wellicht worden aangepast, al hebben we wel al vaker gezien dat in veel gevallen huidige wet en regelgeving toch wel toereikend kan zijn om met nieuwe technologieën om te kunnen gaan. 

Nog afgezien van de twijfelachtige betrouwbaarheid van Facebook, rijst met het oog op de enorme gebruikerspotentie van deze cryptomunt nog een belangrijke vraagstuk. Stel dat de Libra (of een andere stablecoin) inderdaad buiten alle staatstoezicht als wereldmunt een significant onderdeel wordt van het mondiale betaalverkeer: is dat iets wat de gewone wereldburger moet willen? Iets voor eenieder om zelf te besluiten!