Dit is een bewerking van de toespraak die Hans van Dijk hield bij de herdenking van z’n vriend Hans van Rijs, de regisseur.
“Hans van Rijs, een van de leukste mensen ooit, is niet meer. Nou ja, hij is wel hier, in deze kist. Hans heeft wel eens verteld dat hij ooit particulier chauffeur was en bij een begrafenis moest meehelpen de kist te dragen. Toen hij de kist op z’n schouder had, en dus z’n oor tegen de kist, hoorde hij gekrabbel en schrok zich wild. Dat was – werd hem later verteld - een klassieke grap van de vaste dragers als er een nieuweling mee liep. Dat soort grappen kon Hans wel waarderen.
Hans werd geboren op 18 februari 1940. 11 weken later begon de tweede wereldoorlog in Nederland. Hans zat naar eigen zeggen al tijdens de oorlog in het kleuterverzet, nou ja dat heeft zijn vriend Jan Verburg bedacht maar Hans nam het graag over en vertelde er dan bij dat de poppen van Anne Frank in zijn poppenhuis zaten ondergedoken.
Hans had weinig talent voor school maar wel voor avontuur. Hij reed als particulier chauffeur Amerikaanse toeristen langs de bloembollen, hij scharrelde met de secretaresse van Freddy Heineken en reed met de auto van Freddy op de Buitenveldertselaan te hard door een diepe kuil en kwam – vraag niet hoe – op een reclamebureau terecht. Eerst op de bewijsnummerafdeling van Ted Bates. Toen zag hij in een reclamevakblad een advertentie voor een assistent tv-producer en dat vond hij wel goed klinken. Hij schreef een brief en liet die nog even lezen aan de directiesecretaresse van Ted Bates. Die had wel eens betere sollicitatiebrieven gezien, sterker die had daar een hele map vol van, en daarin vond Hans een brief waarin Fred Emmer solliciteerde als tv-producer. Hans schreef die brief letterlijk over, stuurde die naar JWT en werd aangenomen op de tv-afdeling. De baas daarvan was een Amerikaan, die Hans had gekozen omdat hij zo goed Engels sprak. Dat had hij kennelijk toch opgestoken op school. Die baas was volgens Hans permanent dronken en vaak onvindbaar, dus hij had ruim de tijd om alles te leren van tv-productie.
Daarmee begon het echte leven voor Hans. Hij moest regelmatig naar Londen want alle commercials werden toen nog op film gedraaid, en alleen in Londen konden ze met film overweg. Hans leerde Engelse filmwereld kennen, werkte met Ridley Scott en met Tony Scott, mocht meerijden in de open Rolls van Terence Donovan, en die Rolls was matzwart… toen al.
Na allerlei avonturen in Engeland én bij reclamebureaus in Nederland, o.a. bij FHV, ging Hans zelf regisseren. Hij was slim en grappig dus vrijwel iedereen werkte graag met hem. Werken met Hans van Rijs betekende dat je in elk geval een leuke dag had.
Gaandeweg werden er ook in Nederland steeds meer reclamefilms gemaakt. Er waren op zeker moment in Nederland drie commercialregisseurs: Gidi van Liempd, Ko Koedijk en Hans van Rijs.
Ik leerde hem kennen omdat hij filmpjes maakte voor Bart Kuiper, mijn toenmalige baas en latere maat. O.a. een filmpje voor hondenvoer van Hols Donatin dat ging over het zogenaamde repelen van honden. Ik mocht ook wel eens een filmpje bedenken en zo leerde ik Hans kennen en we werden vrienden.
Terug naar de carrière van Hans. Hij was gaan regisseren en pakte alles aan. Wasmiddelen, Pampers, de Pepsi test… hij heeft bij elkaar 1000 filmpjes gemaakt, is eens uitgerekend.
Hij werd al snel een beetje beroemd met een serie voor Peek en Cloppenburg mode, hij maakte filmpjes van één take met drie of vier goed geklede mensen met daarbij… een liedje Hello, how are you, it’s good to see you here...
Hans zei vaak: filmen is poppenkast
Aan die filmpjes hield Hans een voorliefde voor één take over. Hans zei vaak: filmen is poppenkast. Als ik met m’n moeder bij de poppenkast op de Dam stond, stond je er recht voor, dan kon je alles zien. Het grote voordeel van één take is dat je de camera niet hoeft te verplaatsen, dus de regisseur kan zich concentreren op de acteur of actrice, maar het licht kan blijven staan, je hoeft niet om te bouwen, en je bent op tijd thuis voor het voetballen.
Hans maakte, ook in één take, de kleuter met een ijsje op het strand voor Biotex.
Zijn doorbraak was, zei hij zelf, dat Bart hem vroeg Hans voor Paturain met Rijk de Gooier, toen een beroemd acteur. Later maakte Hans nog veel meer commercials met Rijk: Foutje, bedankt voor Reaal, en nog een hele serie met Rijk en Maarten Spanjer voor KPN.
Zijn grootste succes in de jaren ’80 was Petje Pitamientje voor Calvé Pindakaas.
Hans vertelde graag dat de klant er op zeker moment bij stond en vroeg, doe dat jongetje z’n petje eens af, en zeg dan meteen dat hij VVVitamientjes moet zeggen. Duidelijk was dat de klant niet begreep waar Hans naar op zoek was. Hans zei graag dat kinderen het leukst zijn als ze eigenlijk niet weten wat ze zeggen. Dat gold trouwens ook voor volwassen acteurs, denk hierbij vooral aan Peer Mascini.
Hans werd langzamerhand de specialist in Leuk. En dat was hem op het lijf geschreven. Hij was goed met acteurs, en had een groot talent voor leuk…
Ik moet misschien even vertellen dat de geheime ambitie van veel reclamemakers, de creatieven is: een leuk filmpje maken. Zo’n filmpje in de door Hans bedachte categorie Opa kom snel van het toilet want nu komt dat filmpje met dat grappige mannetje… of vrouwtje.
Ik moet er ook even bij vertellen dat ik nu de namen van die creatieven niet noem en ik weet… dat vinden zij dan weer niet leuk. Maar ergens deze week zet ik deze toespraak online, op hansvanrijs.nl, en dan zet ik die namen erbij. Ik heb trouwens het plan om van hansvanrijs.nl een gedenksite te maken, dus stuur uw foto’s, filmpjes en herinneringen naar hansvanrijs@gmail.com.
Dan nu het onderdeel waar veel mensen gek op zijn, de anekdotes. Ik was ooit van plan om ze allemaal op te schrijven, meer mensen hebben dat plan gehad maar bij mijn weten is niemand er aan toegekomen. Maar we hadden het verdomme wel moeten doen. Er zijn een paar klassiekers die ik heb onthouden, het meeste is echt gebeurd maar hier en daar kan een korreltje zout geen kwaad.
Hans draait een filmpje in de open lucht. Het reclamebureau heeft Hans op het hart gedrukt: de klant komt ook, dus besteed een beetje aandacht aan die man. (De klant was toen bijna altijd een man, tegenwoordig is het bijna altijd een vrouw.) Op de ochtend van de draaidag staat alles klaar, en Hans ziet op 2 meter achter hem een man in een regenjas. Ah, de klant. Hij vertelt de man van alles… kijk, hier staat de camera, daar staat straks de acteur en dan zien we ook nog dat molentje. Wilt u misschien zelf even door de camera kijken…
Wie van jullie is Dikke Simon?
Vervolgens legt Hans per shot tot in detail uit wat er gaat gebeuren. En z’n vaste tekst voor toeschouwers bij een shoot: Ja er komt nog een hoop kijken bij zo’n reclamefilmpje.
De volgende dag belt het bureau. De klant was pissig want er was helemaal geen aandacht voor hem geweest. Hans stomverbaasd… ik heb die man nog… dat was ‘m toch. Nee, dat was de man van de weersverzekering.
Jaren zestig. Hans vliegt naar Londen en komt naast een leuke vrouw te zitten, noem haar even A. Wat ga jij doen in Londen? Zij is atlete en gaat naar een atletiekbaan want ze moet een limiet halen voor iets en in Londen hebben ze een snelle baan. Hans wil weten hoe het nou zit met sex en topsport. Tja… zegt ze, dat is not done. Hans zegt: maar je hebt tot nu toe die limiet niet gehaald, misschien moet je het toch eens proberen. En verdomd.. ze spreken af.
Een paar dagen later zit Hans in het vliegtuig terug en leest in de krant: Atlete A. viel tegen. Hans stuurt haar een briefje: nou dat vond ik helemaal niet.
Maar het verhaal is nog niet uit. Hans moet bij een bureau komen om z’n showreel te laten zien, dus hij zit daar in een volle vergaderzaal en vertelt na z’n showreel dit verhaal. Plotseling wordt het heel stil, mensen lopen weg zonder iets te zeggen. Wat blijkt… Atlete A. is de vriendin van de bureaudirecteur.
Hee, kan het niet wat zachter
Bij een filmpje voor Melkunie Karnemild zien we de misschien wel belangrijkste kwaliteit van Hans als regisseur. Dat is z’n geduld met acteurs. Karnemild is zachter dan gewone karnemelk en Aad en Pieter hebben daar een leuk filmpje voor bedacht; ik was toevallig bij de shoot omdat Aad niet kon.
Het script in grote lijnen: in een stal is het een vrolijke boel. Peer zit op een koe, er is muziek, zo’n goeie hebben wij nog niet gehad, de koeien doen een soort dansje. Dan komt de boer binnen en roept: hee, kan het niet wat zachter! Waarop Peer gaat zeggen: ja, het kan veel zachter want er is nu Karnemild.
De boer wordt gespeeld door ene Simon. Geluid en camera lopen, de muziek gaat aan, Peer zingt, de deur gaat open, Simon komt binnen en zegt Hee, wat is dat voor een herrie hierzo. Hans roept: Cut. Simon, het is: Hee kan het niet wat zachter. Overnieuw. Muziek, Hans roept actie! Simon komt binnen en zegt Is het nou eens afgelopen met dat lawaai. En zo zegt Simon een keer of twintig telkens het verkeerde.
Hans neemt hem mee naar buiten, kijkt hem strak aan en zegt. Simon, luister naar mij. Hee, kan het niet wat zachter, hee, kan het niet wat zachter, hee, kan het niet wat zachter… zo moeilijk is dat toch niet.
O.k. We gaan weer. Muziek, koeien, de deur gaat open en Simon zegt Hee, kan het niet wat zachter, hee, kan het niet wat zachter, hee, kan het niet wat zachter, zo moeilijk is dat toch niet.
Nog eentje dan. Hans moet een filmpje maken voor C1000 met Nick en Simon. Hij kent ze niet, ziet ze pas op de draaidag, komt de studio binnen, daar zitten een paar mensen en Hans zegt: Wie van jullie is Dikke Simon?
Op de rouwkaart stond: Pietje Bell has left the building. Voor de jongere kijkers: Pietje Bell is de hoofdpersoon in een serie boeken van vroeger. Het eerste boek heette “Pietje Bell of de lotgevallen van een ondeugenden jongen”. Over dat jonge jongetje zijn 14 boeken geschreven; onze Pietje Bell a.k.a. Hans van Rijs was een kerel van 100 kilo, met polsen zo dik als damesdijen, die tientallen jaren een ondeugenden jongen was, dus daar zijn we niet snel over uitgepraat.
Nu serieus. Hoe moet het verder? Het lastige is, we hebben nooit eerder geleefd in een wereld zonder Hans van Rijs. Hij was er altijd, hij was overal aanwezig. Maar gelukkig hebben we de foto’s nog, en de verhalen en vooral de herinneringen.
Toen Hans 80 werd hebben zijn vrienden z’n verjaardag gevierd met het steken van veren in zijn reet. Want we hebben allemaal - nou ja bijna allemaal – ook een andere Hans van Rijs leren kennen dan de grappenmaker die hij op het eerste gezicht was. Hij was de regisseur van leuke filmpjes maar hij was ook de regisseur die na een draaidag alles wat er overbleef van de catering naar de nonnen in de Jordaan bracht. Hij was de vriend die van alles deed voor iedereen, die hielp met verbouwingen en verhuizingen, die kwam binnenvallen bij vrienden en kennissen die alleen waren.
Het is eerder gezegd: als Hans praatte was het vaak over zichzelf maar als Hans deed was het altijd voor een ander.
Ik sluit af met de woorden die we nooit meer zullen horen Cut, print, check the gate, de Jongens en meisjes worden bedankt.”
Reacties:
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!