Communicatie is een integraal onderdeel van de vraagstukken van nu, maar wat betekent dat?

Door Michel Kok

Nog geen twee maanden oud en 2022 biedt nu al meer spanning en spannende vraagstukken dan we voor mogelijk hadden gehouden. Van corona, energietransitie en klimaat, een krappe arbeidsmarkt en een nieuwe regering tot een gierende inflatie, toenemende kloof tussen arm en rijk, spanningen in de samenleving en een oorlog op het Europese continent.

In deze dynamische werkelijkheid moeten private en publieke organisaties hun weg zien te vinden, evenals communicatieprofessionals. Want hoe je het ook wendt of keert, communicatie wordt steeds fundamenteler en is een integraal onderdeel van de complexe vraagstukken. Of het nu gaat om  draagvlak, begrip, acceptatie, transparantie, spanningen tussen groepen of de maatschappelijke impact van sociale media.

Deze positie vraagt een ander instrumentarium, een andere manier van denken. We verschuiven tenslotte van de randen naar het centrum naar daar waar het gebeurt. Vanaf deze plek kunnen we niet meer enkel toekijken en als neutrale boundary spanner de buiten- en binnenwereld verbinden. We bevinden ons in een situatie waarin we onderdeel zijn van én het probleem én de oplossing. Maar wat vraagt dit dan concreet van ons denken? Een aanzet tot een opzet….

Strategisch

Om te beginnen strategisch denken, wat in de literatuur nadrukkelijk wordt onderscheiden van het strategisch plannen maken. Het gaat hier niet om het bedenken van langetermijndoelen en -acties, maar om het vermogen om te denken in systemen. Om rationeel en creatief denken te combineren, en de complexiteit te durven aangaan. Hierin moet het vak op zoek gaan naar verbanden, kansen en mogelijkheden.

De strategische werkelijkheid biedt geen vaste uitkomst en daarmee deze manier van denken ook niet. Wel geeft het beter zicht op wat er speelt en helpt het scherpere perspectieven te ontwikkelen op de toekomst.

Ethisch

De postmoderne samenleving heeft ons veel vrijheden gegeven – anything goes. Maar is dat nog wel de juiste route voor de grote vraagstukken waar we voor staan? Zijn sommige oplossingen niet beter, duurzamer, ethischer dan ander? We moeten meer stelling nemen op belangrijke punten in wat goed is en wat niet,  en daar consequenties aan verbinden.

Optimistisch

Tot slot vraagt dit een optimistische houding. De vraagstukken en opdracht zijn groot, en om een wezenlijke bijdrage te leveren is energie nodig, motivatie, enthousiasme en  uithoudingsvermogen.

Drie vragen

Hoe kun je dit vorm geven in de praktijk van alledag? Door drie vragen terug te laten komen bij sociale, maatschappelijke vraagstukken, transitie of  brede verandering.

1. Heb ik een voldoende breed beeld op wat het vraagstuk behelst, buiten ook mijn eigen vakgebied? Zo niet, wie kunnen me helpen om mijn beeld verder te verbreden en verdiepen?
2. Als ik alle belangen, sentimenten van het vraagstuk afhaal, wat zegt mijn gevoel over wat het goede is om hier te doen? Aan of met wie zou ik dit kunnen (be)spiegelen?
3. Waar zit hier mijn energie? Waar zou ik graag willen op- en aanpakken? Wie kan ik hierbij betrekken?

De verschuiving van ons vak naar het centrum  is nodig, maar is niet zonder gevolgen. Ze  vraagt om een verdere ontwikkeling van onze manier van kijken, om een visie die strategisch, ethisch en optimistisch is.

Michel Kok is medeoprichter en partne van communicatiebureau HollandSpoor en docent Corporate Communication Policy and Strategy aan de TU Delft.