Interview Rob Wijnberg: ‘Kranten moeten op zoek naar nieuwe functie’

Waarom moest je opstappen als hoofdredacteur?
‘De wens van de hoofdredactie van NRC was om meer nieuws te brengen, en minder de alternatieve kant op waar ik heen wilde. Een voorbeeld van het verschil in inzicht is onze cover met Prinsjesdag. Onze afweging was: we kunnen erover mee speculeren, óf we verwijzen naar het liveverslag op nrc.nl en zetten op de cover een verhaal over handel in asielzoekers. Dat vonden we bij nrc.next belangrijker dan de optocht, maar de hoofdredactie van NRC was er niet blij mee.’

Hoe is je afscheid gegaan?
‘We zijn niet stampvoetend en deuren slaand uit elkaar gegaan. Het enige vervelende is de abruptheid waarmee het gebeurde. Ik zag het niet aankomen. De krant groeit nog steeds, dus ik dacht dat we de goede kant opgingen. Zolang ik er al zit, is er doorlopend discussie over de vraag wat de functie is van een krant en wat nieuws is. Dat zag ik niet in deze discussie uitmonden.

Waarin verschil je van mening met de NRC-hoofdredactie?
‘Om nrc.next te laten concurreren met andere ochtendkranten, wil NRC de krant in alle opzichten anders dan ik zou willen. Toen ik begon, wilden we een nieuw medium uitvinden. Dat resulteerde in vreemde voorpagina’s, nieuwe rubrieken, het schrappen van de binnenland-, buitenland- en economiesecties en de introductie van het factchecken. Een krant met meer nieuws bevat meer persberichten, en heeft andere bijlagen. Dat is een koers waar ik niet achter sta. Ik mocht wel columns blijven schrijven over waar de journalistiek heen moet, maar mijn ideeën niet meer uitvoeren. Dat wilde ik niet.’

Waar denk je dat de journalistiek heen moet?
‘Kranten zijn erg op de korte termijn gericht: hoe krijgen we nu de papieren oplage omhoog en de kosten omlaag? De functie van het laatste nieuws brengen zijn ze verloren aan anderen. Ik denk dat het anders moet en anders kan als je andere doelstellingen formuleert, waarbij langetermijninvesteringen zorgen voor een overgang naar een nieuwe functie. Dat wordt door NRC niet gedaan. Ik heb meerdere plannen op tafel gelegd, bijvoorbeeld om te investeren in een fantastische app en op webgebied. Maar steeds als puntje bij paaltje kwam, ging de stekker eruit. Dat is misschien goed voor de portemonnee van morgen, maar op lange termijn niet houdbaar.

Welke vorm van journalistiek is wel houdbaar?
‘Ik wil dat redacteuren openlijk subjectief zijn. Niet dat ze partijdig zijn, maar wel dat ze laten zien waarom ze voor een bepaald verhaal kiezen. In een redactievergadering vraag ik niet “Dit is in het nieuws: wat gaan we er mee doen?”, maar wel “Waarom wil je er iets mee doen?”. Nieuws is niet meer iets waar mensen voor betalen. Het maakt het publiek niet uit wie het heeft geschreven. Maar eigen verhalen van correspondenten passen niet op teletekst en zijn dus wel te verkopen.’

Waar ben je nu mee bezig?
‘Alle problemen die ik net genoemd heb, wil ik oplossen met een nieuw medium. Dat is in ieder geval digitaal. Het wordt een afspiegeling van redacteuren en wat zij belangrijk vinden. Niet reactief op wat er in het nieuws gebeurt, maar proactief. Het moet wel actueel zijn, in die zin dat het dagelijks is en te maken heeft met nieuws. Het nieuws is dan een goed excuus om iets te vertellen, niet om het na te vertellen. Boud gezegd doen veel media alsof al die andere media er niet zijn. Ze hebben het allemaal over hetzelfde en houden er geen rekening mee dat je als lezer al geïnformeerd wordt. Ik wil mensen kritisch laten nadenken over het beeld van de wereld dat door het nieuws wordt neergezet. Nieuws is over het algemeen conservatief (het gaat over dingen die fout gaan), destructief (het gaat altijd over een conflict) en commercieel gericht (aandacht gaat boven inzicht en de uitzonderingen gaan boven de regels). Ik zou willen dat nieuwsmedia niet persé over uitzonderingen gaan en ook oog hebben voor vooruitgang. Niet in een bijlage, maar naar voren gehaald.’

Wanneer kunnen we dit nieuwe medium verwachten?
‘Ik hoop over een paar weken het concept te laten zien. Dan kunnen mensen zich erop inschrijven. Het echte werk wil ik over een paar maanden presenteren. Ik wil ook een blog waar mensen met hun ideeën terecht kunnen, want ik krijg aan de lopende band goede ideeën binnen.’

Hoe wil je het gaan financieren?
‘Ik wil geen advertenties. Adverteerders zijn met name geïnteresseerd in bereik en doelgroep. Ik wil zo mijn publiek niet definiëren, want dan moet je de inhoud afstemmen op wat je wilt bereiken. Ik wil die relatie omdraaien: wat kan een adverteerder bijdragen? Zo zijn het geen willekeurige bedrijven meer, maar partners die hun naam eraan verbinden en waarmee we in het verlengde van elkaars doelen liggen. Dat kunnen bijvoorbeeld samenwerkingen zijn doordat we vermelden wat voor software we voor media-analyses gebruiken. Onafhankelijkheid staat daarbij altijd voorop en het moet helder zijn wat de relatie is. Verder wil ik crowdfunding inzetten en abonnees daar zeggenschap op het rendement voor teruggeven. Eventueel is het mogelijk om er een soort sprekersbureau aan te koppelen, dat redacteuren ook presentaties geven. Ik ben ook bezig aan een manifest dat ik aan donateurs wil geven als een soort welkomstcadeau. Misschien is het concept straks ook te verkopen, zoals de Huffington Post dat doet. Ten slotte wil ik wel één hoekje in de app of op de site aanbieden waar mensen voor een heel klein bedrag ruimte voor particuliere boodschappen kunnen kopen. Bijvoorbeeld iemand die net is afgestudeerd en zijn droombaan zoekt. Zodat mensen elkaar kunnen helpen.’

Foto: Chris van Houts