Heel hip Rome weet nu waar de salamifabriek staat

Het Museo dell’Altro e dell’Altrove (MAAM – ‘Museum van het andere, elders’) staat in een onbestemd gebied aan de Via Prenestina. Het gebouw, een voormalige salamifabriek, werd in 2012 gekraakt door Giorgio de Finis, een filmmaker, antropoloog en curator van tentoonstellingen. De Finis gaf aan het gebouw een dubbele bestemming: plek voor hedendaagse tegendraadse kunst en huisvesting voor zo’n twee honderd dakloze Roma. In 2014 is MAAM uitgegroeid tot een geliefde kunstinstelling in Rome: the place to be voor de culturele elite. De Romeinse autoriteiten durven het daardoor niet aan om de salamifabriek te gaan ontruimen.

Cities in transformation

Ik bezocht MAAM samen met een groep participatie-ambtenaren, ontwerpers, planologen en architecten tijdens een field trip georganiseerd door Pakhuis de Zwijger en de Nederlandse ambassade. In 2016 krijgt Nederland het voorzitterschap van de Europese Unie. In Amsterdam komen de Europese leiders bijeen op het Marine etablissement. Parallel daaraan wil Pakhuis de Zwijger een conferentie van de Europese steden organiseren, met als thema: 'Cities in transfomation' – de inhoud van de conferentie wordt verzameld in een reeks van ‘field trips’ waarbij steeds wordt gekeken naar voorbeelden van bottom-up ontwikkeling, het geven van nieuwe functies aan oude gebouwen, de rol van creatieve industrie in de stedelijke omgeving en naar participatie in relatie tot het lokale politieke klimaat.

Symbiose

Tussen de kunstenaars en de Roma is in de salamifabriek een bijzondere wisselwerking. Zo is er een film gemaakt met Roma kinderen over een reis naar een betere wereld op een andere planeet, waar vrede en overvloed hand in hand gaan. Op het dak van de fabriek staat een enorme telescoop en naast het gebouw staat een raket. Op de plekken waar de Roma-families wonen zijn de muren door de kunstenaars beschilderd. En wanneer de Roma kinderen gaan spelen doen ze dat vaak in een van de ruimtes van het alternatieve museum.

Bescherming

Giorgio de Finis is ervaren in het bespelen van de media en in het genereren van aandacht voor zijn project. Op die manier weet heel hip Rome waar de salamifabriek staat en zijn openingsfeestjes en kunstprojecten in het MAAM plekken om je te vertonen als je een beetje wilt meetellen in de culturele scene. En die bekendheid maakt het voor de autoriteiten steeds lastiger om in actie te komen namens de eigenaar van het complex.

Het bezoek aan MAAM riep bij mij herinneringen op aan de tijd van kraakpanden en actievoeren, maar dan wel met hedendaagse middelen: MAAM heeft een Facebookpagina met ruim 8000 likes, 96.000 hits op Google, en op YouTube kun je tal van filmpjes vinden over het initiatief. En zo beschermen kunst en communicatie een groep van twee honderd Roma.