Het gevleugelde gezegde zo’n 10 jaar geleden was ‘content is king’, later door social-mediagoeroe Gary Vaynerchuck aangevuld met ‘but context is God’.
Die context van pr-campagnes wordt voor een belangrijk deel bepaald door de media waarin nieuws naar buiten wordt gebracht, en dan vooral het vertrouwen dat mensen in die media stellen.
In dat licht kwam Motivaction afgelopen week met een interessant onderzoek, voor het derde jaar op rij gehouden, over het vertrouwen in nieuws en de betrouwbaarheid van media in de ogen van Nederlanders. Voor de mensen belast met PR-campagnes of crisiscommunicatie waardevolle inzichten als zij hun mediakeuzes moeten maken.
‘Tuig van de richel’ wordt vertrouwd
Om met het belangrijkste te beginnen. Het vertrouwen in nieuws blijft hoog volgens Motivaction. De journalistiek mag zo nu en dan onder vuur worden genomen met politici die het over ‘tuig van de richel’ hebben, toch geeft een ruime meerderheid (57%) aan het nieuws te vertrouwen. ‘Slechts’ 11% geeft aan weinig/geen vertrouwen in het nieuws te hebben.
Daarmee is het vertrouwen in het nieuws in Nederland tamelijk stabiel ten opzichte van 2022, toen er na de coronacrisis sterke daling in het vertrouwen in het nieuws in Nederland van 65% in 2021 naar 58% in 2022. Het vertrouwen in het nieuws dat men zelf consumeert ligt daarbij nog net iets hoger (+2%,) maar is ten opzichte van 2022 wel iets gedaald (van 60% naar 59%).
Vertrouwen in media: de lijstjes
Dan de hamvraag: welke media vertrouwen we als nieuwsbron? Vooral publieke omroep en ANP scoren hoog. Het 8 Journaal gaat aan kop, en niet toevallig zijn Rob Trip en Annechien Steenhuizen ook de meest vertrouwde nieuw presentatoren onder het Nederlandse publiek.
Wat in de ranglijst verder duidelijk wordt is dat hoe neutraler het nieuwsmedium is, hoe meer het vertrouwd wordt. Geen van de top-10-nieuwsmedia heeft een uitgesproken gekleurd profiel.
Top-10 meest vertrouwde nieuwsmedia
- Het 8 uur journaal 7,5
- ANP (Algemeen Nederlands Persbureau) 7,3
- Jeugdjournaal 7,1
- NPO Radio 1 7,1
- Nieuwsbulletin op de radio 7,1
- Nieuwsuur 7,0
- BBC 7,0
- EenVandaag 7,0
- RTL Nieuws 6,9
- Follow the Money 6,9
Top-5 minst vertrouwde nieuwsmedia
Sociale media worden daarentegen het minst vertrouwd. TikTok scoort een eerste plaats als minst vertrouwd medium voor het nieuws, gevolgd door de omroep Ongehoord Nederland en X (voorheen Twitter).
- TikTok 3,5
- Ongehoord Nederland 4,0
- X (voorheen Twitter) 4,1
- Facebook 4,4
- Instagram 4,5
Dagbladen, van meest naar minst vertrouwd
- NRC, plek 15 in ranglijst
- Volkskrant, 18e plaats
- Trouw, 24e plaats
- De Telegraaf, 36e plaats
(Het AD was niet in de lijst van het onderzoek opgenomen)
Talkshow-hosts
Met ingang van het nieuwe televisieseizoen telt Nederland 5 ‘nieuwe’ talkshows die verdieping aan het nieuws willen geven en geleid worden door gespreksleiders met een journalistieke achtergrond, zoals Eva Jinek, Jeroen Pauw, Sven Kockelman en Tijs van den Brink.
Opvallend is dat géén van deze gespreksleiders in de ogen van het grote publiek hoog scoren op de journalistieke vertrouwensladder: Sven Kockelman, Tijs van den Brink en Eva Jinek scoren respectievelijk 6,5; 6,4 en 6,4 op de tienpuntschaal en blijven daarmee significant ‘achter’ de twee meest vertrouwde presentoren Rob Trip, Annechien Steenhuizen (resp. 7,2; 7,1).
De twee minst vertrouwde presentatoren zijn overigens Jort Kelder (Op1, score 5,9) en Rutger Castricum (De Hofbar, 5,7).
Net als in voorgaande jaren kan gesteld worden dat journalisten die het nieuws combineren met een vorm van amusement (zoals in talkshows het geval is), minder worden vertrouwd dan journalisten die zich beperken tot nieuwsverslaglegging.
Hoge interesse in nieuws blijft
De interesse in het nieuws blijft onverminderd hoog: 82% van de ondervraagde Nederlanders volgt één of meerdere keren per dag het nieuws, 20% zegt meer dan 5x per dag het nieuws te l checken! Dit zijn vooral personen met veel vertrouwen in het nieuws.
Daar tegenover staan personen met weinig vertrouwen in de journalistiek en jongeren (18-24 jaar) die beduidend minder interesse tonen; van degenen met weinig vertrouwen in de journalistiek geeft 24% aan maximaal eens in de 2-3 dagen per week het nieuws te volgen.
Jongeren zeggen vaker tussen de 1-6 dagen in de week het nieuws te volgen (36%).
Kritische houding ten opzichte van nieuws
Hoewel het vertrouwen in nieuwsbronnen stabiel is, neemt een groot deel van de Nederlanders (43%) niet zonder meer aan dat het nieuws juist is en probeert dit zelf te verifiëren. Dit percentage is gestegen ten opzichte van 2022 (38%).
Het vertrouwen dat het nieuws juist is, is echter gedaald van 45% in 2022 naar 41% in 2024. Mensen controleren de juistheid van nieuws voornamelijk door het te vergelijken met andere nieuwsmedia. Personen met weinig vertrouwen in het nieuws en jongeren gebruiken hiervoor ook vaak sociale media, blogs en podcasts.
Verschillen in vertrouwen
In 2024 is de omvang van de groep Nieuwstwijfelaars met 11% (geeft aan zeer weinig vertrouwen in het nieuws te hebben) ten opzichte van 2022 niet verder gestegen (12% in 2022, 9% in 2021).
Ook de 7% die aangeeft juist zeer veel vertrouwen in het nieuws te hebben, is vergelijkbaar met de bevindingen uit eerdere jaren. Er zijn daarentegen wel duidelijke verschillen tussen personen met veel en weinig vertrouwen in het nieuws.
Personen met veel vertrouwen zijn vaker hoogopgeleid, hebben een hoger inkomen en identificeren zich vooral met partijen links van het midden of de VVD en D66. Deze groep heeft over het algemeen veel vertrouwen in alle voorgelegde nieuwsbronnen, behalve sociale media en enkele specifieke bronnen zoals Ongehoord Nederland en GeenStijl.
Personen met weinig vertrouwen in het nieuws hebben minder vaak een hoog inkomen en identificeren zich voornamelijk met rechtse partijen zoals de PVV, Forum voor Democratie, BBB en BVNL/Groep Van Haga. Deze groep heeft weinig vertrouwen in de meeste nieuwsbronnen, maar beschouwt lokale/regionale nieuwsbronnen, Ongehoord Nederland, GeenStijl en Follow the Money als het meest betrouwbaar.
Belang persvrijheid en onafhankelijke journalistiek
Een groeiend aantal Nederlanders vindt persvrijheid en onafhankelijke journalistiek cruciaal voor het goed functioneren van de samenleving. Het percentage dat dit zeer belangrijk vindt, is gestegen van 37% in 2022 naar 44% in 2024.
De meerderheid van de Nederlanders ziet het controleren en duiden van uitspraken van politici als een van de belangrijkste taken van de journalistiek.
Het onderzoek van Motivaction is hier te downloaden.
