‘We shape our tools and then our tools shape us.’ Het is een beroemde uitspraak van de mediafilosoof Marshall McLuhan. Hij doelde op het feit dat technologie ons gedrag verandert op een manier die we zelf niet doorhebben.
Neem de uitvinding van de auto. Door de auto kon de oprukkende middenklasse zich niet alleen gemakkelijker verplaatsen. Ze ging zich daarmee ook vrijer gedragen. Ineens zaten mensen niet meer vast aan hun dorp maar konden ze in het weekend andere steden bezoeken. Jongeren hadden ineens een plek om de liefde te bedrijven en waren niet meer afhankelijk van het ouderlijk huis.
Inmiddels is de auto geen symbool meer voor vrijheid. Door de sensortechnologie gaat het nu vooral over het voorkomen van ongelukken. Terwijl de generatie van mijn ouders zonder gordel in een koekblik door Frankrijk de vrijheid tegemoet reed, volgen de families nu veilig ingesnoerd hun navigatie.
Zo verandert technologie ongemerkt wederom ons wereldbeeld. De auto is geëvolueerd van heilige koe naar veilige koe.
Handelswaar
We worden gevormd door het gereedschap dat we maken. Dat zien we ook in de discussie over onze data. Lange tijd vonden we het normaal om onze data weg te geven in ruil voor gratis diensten.
Maar de kritiek groeit. En dus horen we nu overal: laat mensen zelf eigenaar zijn van hun data en geef ze de mogelijkheid om daar zelf aan te verdienen.
Je persoonlijke gegevens als handelswaar. Dat klinkt als een logische oplossing. Maar ook dit toont een veranderend wereldbeeld. Door digitale platforms vinden we het doodnormaal dat we alles als handelswaar zijn gaan behandelen.
Je auto was ooit een manier om jezelf te vervoeren, maar Uber maakte er een dienst van waar je geld aan kunt verdienen. De heilige koe als melkkoe. Je huis was ooit een plek om lekker te wonen, maar Airbnb maakte er een product van dat je kunt verhuren.
En zelfs ons lichaam is niet meer heilig. Biotechnologie maakt het straks mogelijk om de goede delen te verkopen voor de kweek van nieuwe lichaamsdelen.
Prehistorische jager
Ook de invulling van onze elementaire levensbehoeften is verworden tot koopwaar. Wat ooit begon als ‘de techniek van de deeleconomie’ heeft ons veranderd in neoliberalen die hun dierbaarste bezit nog in de etalage zetten.
Toch zijn we geen slaven van ons gereedschap. De Duitse filosoof Peter Sloterdijk vergeleek de moderne mens die steeds op zijn smartphone kijkt met de prehistorische jager die zich gedraagt alsof hij elk moment besprongen kan worden door een wild beest.
Maar we worden ons bewust van dat gedrag. We sturen bij. Kijk naar de initiatieven om smartphoneverslaving tegen te gaan.
We worden gevormd door ons gereedschap, maar we vormen ons gereedschap mee.
